O‘zbekisтon respublikasi

Statistik usul. Jarohatlanishni o‘rganishning statistik usuli eng ko‘p tarqalgan usuldir. Bu usul baxtsiz hodisani tekshirish natijasida to‘ldiriladigan N-1
shakldagi dalolatnomada keltiriladigan baxtsiz hodisani tavsiflovchi ma’lumotlarga asoslanadi. Bu usulga ko‘ra barcha baxtsiz hodisalar alohida belgilari – jarohatlanganlarning yoshi, kasbi, jinsi, bajaradigan ishiga, stajiga, jarohatlanishning sodir bo‘lish vaqti bo‘yicha, jarohatlanishga sababchi bo‘lgan asbob-uskuna, mashina-mexanizmlar turi, toifasiga qarab guruhlarga ajratiladi. Jarohatlanish holatlarini yuqorida keltirilgan belgilarga nisbatan taqqoslab o‘rganish, tahlil qilish ko‘rsatkichlar bilan jarohatlanishlar sodir bo‘lishi holatlari qanaqa bog‘lanishga ega ekanligini aniqlashga, shuningdek, jarohatlanishning oldini olishga doir chora-tadbirlarni rejalashtirishga imkon yaratadi.
Statistik usul orqali ishlab chiqarishdagi jarohatlanishlar ko‘rsatkichlarining quyidagi asosiy nisbiy ko‘rsatkichlari aniqlanadi: jarohatlanishlarning takrorlanish

koeffitsienti
K_t , jarohatlanishlarning og‘irlik koeffitsienti
K_o , ish vaqtini yo‘qotish

koeffitsienti
K_v va o‘lim hodisasi sodir bo‘lishini tavsiflovchi koeffitsient
K_h orqali

jarohatlanish darajasini aniqlash mumkin.
Yuqoridagi koeffitsientlar korxonada mehnat muhofazasi holati qanaqa darajada ekanligini aniqlash, tahlil qilish va baho berish imkoniyatini beradi. Ular quyidagi ifodalar bilan aniqlanadi [29, 35]:

1. 
   Jarohatlanishning takrorlanish koeffitsienti (chastotasi) – K_t
   

K_t 
^Js 1000 , (3.1)
R_s

bu yerda J_s
– hisobot davri davomida korxonada jarohatlangan odamlar soni,

odam;
R_s – hisobot davri davomida korxonada ishlagan ishlovchilarning o‘rtacha soni, odam.
Jarohatlanishlarning takrorlanish koeffitsienti olingan jarohatning og‘ir yoki yengilligini ko‘rsatmaydi. Bir korxonada baxtsiz hodisalarning aksariyatida yengil jarohat olgan va mehnat qobiliyatini yo‘qotgan odam-kunlar soni eng kam, boshqa korxonada esa baxtsiz hodisalarda asosan og‘ir jarohat olgan eng ko‘p bo‘lishi mumkin. Jarohatlanish darajasiga baho berishda bu holatlarni, albatta, e’tiborga olish kerak. Shu maqsadda jarohatlanishning og‘irlik koeffitsienti ko‘rsatkichi

qo‘llaniladi, u bir baxtsiz hodisaga qancha yo‘qotilgan mehnat kuni to‘g‘ri

kelishini ko‘rsatadi. Jarohatlanishlarning og‘irlik koeffitsienti K_o
hisobot

davridagi ishga yaroqsiz kunlar sonini tekshirilayotgan davr ichida jarohatlanganlar (tirik qolganlar) soniga nisbati bilan aniqlanadi.

2. 
   Jarohatlanishlarning og‘irlik koeffitsienti – K_o
   

K_o  ^Dk
J_t

, (3.2)

bu yerda
J_t
D_k – hisobot davri davomida korxona bo‘yicha jarohatlanish natijasida yo‘qotilgan ish kunlarining yig‘indisi, kun;
– hisobot davri davomida korxona bo‘yicha jarohatlanib tirik qolganlar soni (o‘lganlardan tashqari), odam.

3. 
   Jarohatlanib tirik qolganlar soni quyidagicha aniqlanadi, odam:
   

J_t  J_s  J_h , (3.3)

bu yerda
^Jh ^{– hisobot davri davomida korxona bo‘yicha jarohatlanish natijasida} halok bo‘lgan odamlar soni, odam.

4. 
   Korxona bo‘yicha ish vaqtini yo‘qotish koeffitsienti ( K_v ) yuqoridagi ikkita koeffitsientning ko‘paytmasi sifatida aniqlanadi:
   

K_v  K_t  K_o  ^{Js 1000}  ^Dk , (3.4)
R_s J_t
Agarda korxona bo‘yicha jarohatlanishlar natijasida o‘lganlar bo‘lmasa, ya’ni

J_s  J_t
bo‘lsa, (3.4) ifoda quyidagi ko‘rinishga keladi:
K_v  ^{Dk 1000} , (3.5)
R_s

5. 
   O‘lim hodisasi sodir bo‘lishini tavsiflovchi koeffitsient K_h
   

hisobot davri

davomida korxona bo‘yicha jarohatlanish natijasida o‘lganlar odamlar
^Jh ^sonini

10⁴ ga ko‘paytmasini ishchilarning ro‘yxatdagi o‘rtacha soniga nisbati bilan aniqlanadi:

K_h 
J_h 10⁴
R_s
, (3.6)