O‟zbekiston respublikasi

MASHG‟ULOT №: 12. ICHKI A‟ZOLAR TIZIMI. OVQAT HAZM QILISH TIZIMI. OG‟IZ BO‟SHLIG‟I, HALQUM, QIZILO‟NGACH, OSHQOZONNING TUZILISHI.

Ishdan maqsad: Ovqat hazm qilish tizimi a‘zolari, og‗izning dahliz qismi, asl og‗iz bo‗shlig‗i, tishlar, til, so‗lak bezlari, halqum, qizilo‗ngachning tuzilishini o‗rganish.


Nazariy tushuncha: Ovqat hazm tizimi hazm nayi va parenximotoz a‘zolardan tarkib topgan. Hazm nayini Og‘iz bo‘shlig‘i, halqum, qizilo‘ngach, me‘da, ingichka va yo‘g‘on ichaklar tashkil qiladi. Parenximatoz a‘zolarga so‘lak bezlari, me‘da osti bezi va jigar kiradi.
Hazm naychasining uzunligi 7-8m.ga teng bo‘lib, 3 bo‘limdan tashkil topgan. Oldingi bo‘lim Og‘iz bo‘shlig‘i, halqum va qizilo‘ngachdan iborat.
Og‟iz bo‟shlig‟i daxlizga va haqiqiy bo‘shlig‘iga ajraladi. Og‘iz daxlizi tashqi tomondan lunj va lablar bilan, ichki tomondan milk va tishlar bilan chegaralanib turadigan tor yoriq shaklida bo‘ladi.
Haqiqiy og‘iz bo‘shlig‘i yuqoridan qattiq va yumshoq tanglay bilan, pastdan og‘iz diafragmasi va yon tomonlaridan lunjlar bilan chegaralanib turadi.
Og‘iz bo‘shlig‘idan halqumga o‘tish tegishli, ya‘ni bugiz yuqori tomondan tanglay chodiri, yon tomonlardan tanglay ravoqlari, pastki tomndan tilning orqa yuzasi va til ildizi bilan chegaralangan.
Tilda ustki yuza va pastki yuza farqlanadi. Til devori asosan uch qobiqdan iborat: shilliq qobiq, muskul qobiq, va adventitsiya qobig‘i. Faqat til ildizi sohasida shilliq qobiq ostida shilliq osti qatlami joylashadi, so‘ng muskul va adventitsiya qobiqlari tafovut qilinadi. SHu tufayli til harakatchang bo‘ladi. Tilning shilliq qobig‘i ko‘p qavatli yassi muguzlanmaydigan epiteliydan iborat. Shilliq qobiq yuzasida so‘rg‘ichlar joylashgan. SHakli jixatdan ipsimon, konussimon va tarnovsimon so‘rg‘ichlar epiteliysida ta‘m bilish organlari - ta‘m bilish piyozchalari joylashgan.
Tishlar ovqatni chaynashda, so‘zlarni to‘g‘ri talaffo‘z etishda ishtirok etadi.
Tishlar jag‘dagi kattakchalar - alveolalar ichida komfizis yo‘li bilan birikadi. So‘t tishlar va doimiy tishlar farqlanadi. So‘t tishlar 20 ta, doimiy tishlar 32 ta bo‘lib, yuqori va pastki jag‘larda 16 tadan joylashadi. Tishlar qatorining har qaysi yarimida 8 ta: 2 kurak, 1 koziq, 2 kichik oziq tish bor.
Halqum konussimon shaklga ega bo‘lgan muskulli organ bo‘lib ovqat yo‘tish va nafas olishda ishtirok etadi. Halqumda 3 qism: burun, Og‘iz va kekirdak qismlari ajratiladi.
Burun qismi ikkita teshik - xoanalar yordamida burun bo‘shlig‘i bilan tutashadi.
Og‘iz qismi teshigi yordamida Og‘iz bo‘shlig‘i bilan tutashadi. Halqumning kekirdak qismi kekirldakka kiradigan joyida kekirdak qopqog‘i bilan chegaralanib turadi. Ovqat yo‘tish vaqtida kekirdak qopqog‘i orqali kekirdak teshigi yopiladi.
Halqum bo‘shlig‘iga umumiy 7 teshik ochiladi-ikkita xoanalar, ikkita eshitish naychalari, xikildak, Og‘iz va qizilo‘ngach bo‘shliqlarini teshiklari. Ovqat yo‘tilganda oltita teshik berqilib, faqat qizilo‘ngach teshigi ochilgan holda bo‘ladi va ovqat halqumdan qizilo‘ngachga o‘tadi.