O‘zbeкiston respubliкasi

Grammatik ma‟noni ifodalash usullari. 
O‗zbek tilida 
grammatik ma‘no ifodalashning quyidagi vositalari mavjud: 
1)
affiksal vosita; 
2)
sof nomustaqil va nomustaqil vazifadagi so‗z; 
3)
so‗z tartibi; 
4)
takror; 
5)
ohang; 
6)
sintaktik qolip. 
Affiksatsiya 
tilimizda grammatik ma‘no ifodalashning eng keng 
tarqalgan turi, u orqali deyarli aksariyat grammatik ma‘no ifodalanadi. 
Ifodalaydigan grammatik ma‘noning xarakteriga va o‗z mohiyatiga 
ko‗ra affikslar ikkiga bo‗linadi: 
a)
so‗z yasovchi affiks; 
b)
shakl yasovchi affiks. 
So‗z yasovchi affiks so‗zga qo‗shilib, yangi lug‗aviy ma‘no hosil 
qiladi va so‗zning grammatik tabiatiga ham ta‘sir etadi. 
Shakl yasovchi qo‗shimcha grammatik ma‘no ifodalashning 
affiksal vositalari sirasida eng sermahsuli. Ayrim shakl yasovchi faqat 
bir turkumga xos grammatik ma‘noni vujudga keltirsa (tasniflovchi, 
bir turkumgagina tegishli bo‗lgan shakl yasovchi, masalan, son, 
daraja, nisbat, bo‗lishli-bo‗lishsizlik), ayrimi barcha turkum uchun 
birday tegishli (kelishik, kesimlik, egalik). 
Affikslar asosan sintetik shakl hosil qiladi va qisman analitik 
shakllar hosil qilishda yordamchi vositalarga ko‗maklashadi. 
Sof nomustaqil va nomustaqil vazifadagi so‗zham grammatik 
ma‘no ifodalovchi vosita sirasida muhim o‗rin tutadi. 
Yordamchi so‗z mustaqil so‗z va gapda grammatik ma‘no 
ifodalashning alohida turini tashkil etadi. 
Кo‗makchi mustaqil so‗z bilan birga kelib, oldin turgan so‗zni 
keyingi so‗z bilan grammatik aloqaga kiritadi. Bu bilan kelishiklarga 

---

174 
o‗xshaydi. 
Biz kelajakka ishonch 
bilan 
qaraymiz 
gapida ko‗makchi 
yordamida «holat» grammatik ma‘nosi ifodalangan. 
Telefon