O‘zbeкiston respubliкasi

80-
 
§. SB tasnifi. Hokim a‟zoning ifodalanishiga ko„ra SBning 
turlari. 
 
SB o‗z tarkibidagi hokim a‘zoning qaysi so‗z turkumiga kirishiga 
qarab, quyidagi ko‗rinishlarga ega bo‗ladi. 
Ismli birikma
da hokim a‘zo ot, sifat, son, olmosh turkumidan 
ifodalanadi: 
keng dala 
(ot), 
tuxumdan kichik 
(sifat), 
ovozdan tez 
(sifat), 
odamlarning biri 
(son), 
o„quvchilarning hammasi 
(olmosh). 
Fe‟lli birikma
da hokim a‘zo fe‘ldan bo‗ladi: 
vazifani bajarmoq, 
tez o„qish, uyalgani uyalgan
. 
SBning tuzilishiga ko„ra turlari.
Biz yuqorida ko‗rib o‗tgan so‗z 
birikmalari ikki mustaqil so‗zli. So‗z birikmalari uch va undan ortiq 
mustaqil so‗zli bo‗lishi ham mumkin: 
bepoyon yashil maydon, o„nta 
badiiy asar
. Demak, tuzilishiga ko‗ra so‗z birikmasi ikki turga 
bo‗linadi: 
a) sodda birikma; b) murakkab birikma. 
Sodda birikma
, odatda, ikki mustaqil so‗zdan tuziladi: 
oq qog„oz, 
ko„m-ko„k osmon 
kabi. 
Besh qavatli bino, o„n yashar bola, o„rta bo„yli 
yigit 
tipidagi qo‗shilish ham sodda birikma sanaladi. Chunki ular 
tarkibidagi 
besh qavatli, o„n yashar, o„rta bo„yli 
unsurlari ajralmas 
birikma bo‗lib, bir butun holda tobea‘zo sifatida namoyon bo‗ladi. 
Shuningdek, SBning a‘zolari ibora yoki boshqa turg‗un birikma bilan 
ifodalanganda ham birikma sodda hisoblanadi: 
kapalagi uchib ketgan 
bola 
(
kapalagi 
uchib 
ketgan+bola
), 
«Yoriltosh» 
ertagi 
(
yoriltosh+ertagi
), 
Qush 
qo„nmas 
o„simligi 
(
qush 
qo„nmas+o„simligi
).