O‘zbeкiston respubliкasi

WP
m
←WP
m
] qolipi ham mavjudligidan dalolat bermaydi, balki ular 
[
WP
m
→ WP
m
] tipik ko‗rinishining nutqiy xoslangan mahsuli. 
Demak, qo‗shma gapning ko‗p hosila beruvchi tipik qolipidan biri 
[
WP
m
 →WP
m
] dir. Bunda birinchi gap kesimi shaklan va mazmunan 
ikkinchi bir gapga ehtiyoj sezadi, lekin aksincha emas. 
Tobelik munosabatini ta‘minlashda sof nomustaqil kesimlik 
shakli ham, omonimlik kesimlik shakllari ham xizmat qiladi. 
Nisbiy so‗zlar nomustaqil kesimlik shakllarining vazifasini 
mustahkamlovchi vositadir. 

---

448 
[WP
m

WP
m
] tipik ko„rinishli qo„shma gap. [WP
m

WP
m
] 
umumiy ko‗rinishli qo‗shma gapni tashkil etuvchi sodda gap 
kesimining biri ikkinchisini, ikkinchisi birinchisini taqozo qiladi. 
Ikkalasining ham kesimi NКSh hisoblanadi. Boshqacha aytganda, bu 
sodda gap qo‗shma gapdan anglashilgan mazmunni ifodalash uchun 
bir-biriga ehtiyoj sezadi: 1
. O„zi so„rasa ekan, men aytsam. 
(P.Tur.)2
. Agar suv bo„lsami, hosilga hosil qo„shilardi. 
(Sh.Rash
.) 
3
. 
Agar Bozor o„qiganda edi, momosining orzusi ushalgan bo„lur 
edi.(
N.Ilh
.) 
Bunday qo‗shma gap tarkibidagi sodda gaplarni mustaqil 
qo‗llash mumkin. Lekin ular mustaqil qo‗llanganda, butunlay boshqa 
ma‘no yuzaga chiqadi: 1
. Halim biznikiga kelardi 
(o‗tgan zamon 
davom fe‘li 
– Tez-tez kelib turar edi 
ma‘nosida
). 
2. 
Biz birga borardik 
(o‗tgan zamon davom fe‘li 
– Birga borib turar edik 
ma‘nosida)
. 
Ammo 
gaplar 
ushbu 
kesimlik 
shakllarini 
o‗zgartirmasdan 
birlashtirilib, qo‗shma gap hosil qilinsa, 
Halim biznikiga kelardi, biz 
birga borardik 
(Mazmuni: 
Halim biznikiga kelsa edi, biz birga borgan 
bo„lur edik
) va gap kesimlari [