О`zbеkistоn rеspublikasi

II BOB. Beshinchi sinfda kompazitorlar ijodi

2.1 Beshinchi sinf kompazitorlari
KOMPOZITOR (lot. compositor — tuzuvchi, ijod etuvchi) —
1) koʻp ovozli musiqa asarlari muallifi, musiqa ijodkori. „K.“ atamasi 16-asrga kelib Italiyada keng tarqalgan. K.lik kasbi ijodkordan musiqiy-ijodiy qobiliyat bilan birga maxsus (kompozitsiya fani sohasidagi) puxta bilim ham talab etadi. K. nota yozuvi yordamida musiqa asarlarini ijod etadi, yangi, individual badiiy mazmunni ifodalashga harakat qiladi. Shu jihati bilan anʼanaviylik mezoniga tayanib monodiya tizimida ijod etuvchi bastakordan farq qiladi.
Oʻzbekistonda K.lik ijodiyoti 19-asrning oxiri (V.Leysek va boshqalar), ayniqsa, 1920— 30 yillardan boshlab (V.Uspenskiy, A.Kozlovskiy, G.Mushel va boshqalar) jadal ri- vojlandi. Mahalliy K.lardan M. Ashrafiy, T. Sodiqov, M.Leviev, M. Burhonov,S. Yudakovlarning ilk ijodiy tajribalari 1930— 40 yillarga mansub. 1950—60 yillarda Ik. Akbarov, S.Boboev, Ъ.Gienko,
X,.Rahimov, F.Yanov-Yanovskiy, R.Hamroev, T.Qurbonov, R.Vildanov, Sayfi Jalil, 1970—90 yillarda esa D.Saidaminova, N.Zokirov, R.Abdullaev, M.Bafoev, M.Tojiev va boshqa koʻp ovozli
musiqaning turli janrlarida katta yutuqlarga erishdilar. Mustaqillik davrida Oʻzbekiston K.larining ijodi yangi bosqichga koʻtarildi. Yosh K.lardan A.Mansurov, D.Omonullaeva, K.Ergashev, D.Yanov-Yanovskiy, N.Gʻiyosov va boshqa musiqa hayotiga, shu jumladan, estrada va kino musiqasi, simfonik hamda kamer musiqasi janrlari rivojiga salmokli hissa qo’shgan
Beshinchi sinfda quyidagi qo‘shiqlar o‘rgatiladi;≪OizbekistonDavlat mathiyasi≫,A.Oripov
Sh’eri, M.Burxonov musiqasi. ≪Bolalaring ko‘zlari≫, Qambar Ota she‘ri, M.Otajonov musiqasi.
≪Parvozdagi qushchalar≫, M.Mirzayev she‘ri, R.Abdullayev musiqasi. ≪Sumalak≫, T.
Bahramov she‘ri, Sh.Yormatov musiqasi.
Beshinchi sinfda quyidagi asarlar tinglaniladi; ≪Boychechak≫, Sh. Yormatov xor uchun
qayta ishlangan. ≪Terimchilar qo‘shig‘i≫, vokai simfonik svuita G \G ‘ulom she‘ri, S.Yudakov
musiqasi. ≪Maysaraning ishi≫ operasaidan parcha, S.Yudakov musiqasi. ≪Figoroning to‘yi≫,
V.A.Motsart musiqasi. ≪Otmagay tong≫, ≪Tohir va Zuxra≫ musiqali drammasidan parcha,T.Jalilov musiqasi.

2.2. 5-sinf yil mavzusi

Beshinchi sinfda musiqa darslarini yil mavzusi:

I -chorak: <<0‘zbek xalq cholg‘uiari orkestri. Xor san’ati≫.
II - chorak: ≪Simfonik orkestr. Musiqada vokal - simfonik janrlari≫.
III - chorak: ≪Sahnaviy musiqa asarlari. Balet na raqs san’ati. Musiqali drama va komediya
≫.
IV-chorak: ≪Opera san’ati. O’zbek musiqasida opera janri≫.
Beshinchi sinfda musiqa darslarining maqsadi, o‘quvchilami boshlang‘ich sinflarda olgan bilimlariniva tayyorgarlik darajasini aniqlab, musiqa mashg’ulotlariga, t‘garak ishlariga qiziqtirishdan iborat. Mazkur maqsad yuzasidan kirish suhbati o‘tkaziladi va ko‘pchilik yoddan biladigan qo’shiq kuylanadi. Kuylashdan oldin ashula aytish holati, o‘tirib va turib kuylash qoidalari tanishtiriladi va tartibga solinib, vokal mashqlari vordamida ovozlar sozlanadi. So‘ngra qo'shiq ijro etiladi. Hamda ijro yutuq va kamchiliklari baholanadi.Qo‘shiq mazmuni suhbatda aniqlanib asar harakteri, tempi, shakli belgilanadi va talablarga koo’ra qayta kuylanadi, toki o‘quvchilarda darsning professional darajasi sezilsin. Natijada o'quvchilar iqo'shiq kuylashga, musiqa tinglashga, asarlami savodli tahlil qilishga, to’garaklarga qatnashishga, chiroyli ovoz hosil qilib kuylashga. qiziqishi va masuliyati oshib boradi. Keyinchalik esa ikki ovozli qo‘shiq kuylash- ga qiziqishi ham ortib boradi. Ikki ovozli kuylash malakasi asta-sekin singdiriladi. Bu to‘garak ishlarida o‘z natijasini ko‘rsatadi. Musiqiy asarmi tinglang va kuylash uchun albatta musiqiy bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lish kerakligi va hayotda musiqa tarbiyasining ahamiyati hakida musiqa o‘qituvchisi tushuntirib borishi lozim.

Kompazitorlik musiqa janriga alohida to’xtalib o’tish va yil mavzusiga bog’laymiz.

I -chorak: 0‘zbek xalq cholg‘uiari orkestri. Xor san’ati

5-sinf o’quvchilariga 1-chorak uchun 9soat ajratilgan 1-soatda Orkestr xalq cholg’u orkestri va uning damli cholg’ular guruhi. Jamoa bo’lib kuylash ,musiqa tinglash va musiqa savodi metodlaridan foydalaniladi.