O‗zbekiston respublikasi

Bank tizimi va uningelementlari.

B anktizimi-torma‘noda mank muassasalari yig‗indisidir. Banktizimi

keng ma‘noda bank muassasalari va ular faoliyatining meyoriy huquqiyasoslari,
tashkiliy moddiy-texnik va moliyaviy asoslarining yig‗indisidir.
1996-yil25-aprelda―Banklarvabank faoliyatito‗g‗risida‖giqonun;
1995-yil 25-dekabrda―O‗zbekiston Respublikasi Markaziy banki
to‗g‗risida‖gi qonun.
Amerikalik olim Fridrix Mishkin , rus olimi Andrushen va yana ko‗plab olimlar sug‗irta kompaniyalarini , pensiya fondlarini va kredit uyishmalarini bank tizimi tarkibiga kiritadi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida 2 pog‗onali bank tizimi shakllanadi:

1. 
   pog‗onada Makaziy bank;
   
2. 
   pog‗onada Tijorat banklarituradi.
   

Lekin 3 pog‗onali bank tizimi ham paydo bo‗ldi. Bunga misol qilib, evropa hududiga kirgan mam;lakatlarning bank tizimini ko‗rsatish mumkin:

• 
  Evropa Markaziybanki
  
• 
  Evro hudud mamlakatlarining Markaziybanki
  
• 
  Evropa hudud mamlakatlarining tijorat banklari Bank tizimi quyidagi elementlardan tashkiltopadi:
  

1. 
   Bank tizimining huquqiy asoslari.
   
2. 
   Banktiziminingtashkiliyasoslari.Masalan:AQShdatijoratbanklari
   

tashkiliy tuzilishiga ko‗ra 2 ga ajratiladi:
Universal banklar-depozit qabul qilish huquqiga ega, kreditlash, hisob- kitoblar va boshqa moliyaviy xizmatlar ko‗rsatadi. Lekin ular qimmatli qog‗ozlar chiqarish yo‗li bilan resurs jalb qilish huquqiga ega emas. Universal banklar federal zaxira tizimi tomonidan nazorat qilinadi.
Investitsion banklar-depozit qabul qilish huquqiga ega emas. Ular qimmatli qog‗ozlarini muomalaga chiqarib, resurslar jalb qiladi va bu resurslardan o‗rta va uzoq muddatli kreditlar beradi.
Xitoyda 4 ta bank Markaziy bank bilan bir xil bank turadi: Xitoy sanoat banki,Xitoyqishloq-xo‗jalikbanki,Xitoyeksport-importbankivaXitoybanki.

3. 
   Bank tizimining iqtisodiy asoslari. Banklar faoliyat yuritish uchun Markaziy bank tomonidan belgilangan miqdorda ustav kapitalini shakllantirish lozim. Ustov kapitali shakllangandan keyin Markaziy bank tijorat banklarga Bosh litsenziyaberadi.
   
4. 
   Banklar turlari. Tijorat banklari mijozlarningtarkibigako‗ra 3 turga bo‗linadi:
   

1. 
   ulgurji banklar –bubanklar yirik kompaniyalariga moliyaviyxizmat
   

ko‗rsatish, aholi va kichik biznes subektlari bilan ishlamaydi.

2. 
   chakana banklar – faqat aholigava kichikmijozlarga moliyaviyxizmat
   

ko‗rsatadi.

3. 
   aralash banklar bu banklarning mijozlari tarkibida aholiga ham ,kichik
   

subektlariga ham yirk kompanyalarga xizmat ko‗rsatadi.

6.