O„zbekiston respublikasi

moliya bozori institutlari tasnifini bayon qila oladi;

moliya bozorlarida banklarningfaoliyati tasnifi va tavsifini keltira oladi;

moliya bozorlarida sug„urta tashkilotlarining faoliyati bilib oladi;

moliya bozorlarida investitsiya institutlarining faoliyatini farqlay oladi;

1. 
   Moliya bozorlarida sug„urta tashkilotlarining faoliyati va roli
   

Umuman olganda, sug‗urta – bu moliyaning alohida shakli bo‗lib, hayotda va bozor iqtisodiyotida ma‘lum bo‗lgan risklarni kelishilgan haq evaziga qabul qilib kompensatsiyalashdan iborat moliyaviy faoliyat turi hisoblanadi. Moliya bozorida bunday faoliyatni ihtisoslashgan yuridik shaxs maqomiga ega bo‗lgan turli mulkchilik shaklida tuzilgan sug‗urta tashkilotlari (kompaniyalari) amalga oshiradi. Bunda sug‗urta kompaniyalari tijorat tashkilotlari sifatida ma‘lum risklarga moyil bo‗lganliklari sababli, ular o‗zlariga qabul qilgan risklarni boshqa o‗hShash, lekin yirik va nufuzli, sug‗urta kompaniyalari yordamida qayta sug‗urtalaydilar.
Sug‗urta kompaniyalari faoliyatining hossa va xususiyatlari evaziga moliya bozori tarkibida alohida segment – integrallashgan sug‗urta xizmatlari bozori faoliyat yuritadi va rivojlanadi.
Agar sug‗urta kompaniyalari aksiyadorlik kapitali asosida tuzilgan bo‗lsa, unda ular aksiyalar emitenti sifatida ham namoyon bo‗ladi. Fond bozoridagi emission faoliyati doirasida ular boshqa turdagi qimmatli qog‗ozlarni ham belgilangan tartibda chiqarishga haqli.
Ko‗rinib turibdiki, sug‗urta kompaniyalari banklar va investitsiya institutlari bilan bir qatorda moliya bozorining professional, o‗ta zarur, foydali va eng salmoqli qatnashchilaridan hisoblanadi.
Bu esa moliya bozorining risksizlilik, jalbdorlilik, barqarorlik, moliyaviy xavfsizlik darajasini ko‗tarishga, samarali investitsion hajmini va jarayoni sifatini oshirishga xizmat qiladi.
Shunday qilib, sug‗urta kompaniyalari umuman hayotda va iqtisodiyotda, xususan moliya bozorida quyidagi rollarni bajaradi:

• 
  risksizlikni (sug‗urta turlari klassifikatori bo‗yicha) ta‘minlovchi moliyaviy institutlar;
  
• 
  moliyaviy resurslar akkumulyatori, yirik investitsiyalar manbai;
  

-institutsional investor (belgilangan tartibda);

• 
  qimmatli qog‗ozlar emitenti (belgilangan tartibda).
  

Aytilganlarni xalqaro sug‗urta bozori va sug‗urta operatsiyalari rivojlanishi tendensiyalari asosida ko‗rish mumkin¹⁶.
Hozirda rivojlangan mamlakatlardagi sug‗urta kompaniyalari operatsiyalari va daromadining 60-80 foiziga orasidagi miqdori qimmatli qog‗ozlar bozorida shakllanmoqda (ilova 2). Daromadining qolgan qismi esa traditsion sug‗urta operatsiyalaridan hosil bo‗lmoqda. O‗zbekistonda ham shunga o‗hShash tendensiyani ko‗rish mumkin



¹⁶ Ваҳобов А.В., Жумаев Н.Х, Бурханов У.А. Халқаро молия муносабатлари.-Т.: Шарқ, 2003.-бб.347-370.

2.