O‘zbеkistоn rеspublikаsi

Omonim, 
ko`p ma`noli 
so`zlarni 
qo’llay bilish
 
So`z
ma`nosiga
e`tibor berish
 
Mantiqiy 
jihatdan
voqelikka zid
tushadigan 
so`zlarni 
aytmaslik
 
So`zlar 
tartibiga
rioya qilish 
(so`zlarni o`z 
o`rnida 
qo`llash) 
 
So`zni to`g’ri 
tanlash
 
Ixcham aniq, 
lo`nda jumlalar 
tuzish (sarlavha, 
rejalar).

---

Nutqning mantiqiyligi to‘g‘rilik va aniqlik bilan chambarchas bog‘liq. Nutqning 
mantiqiyligini quyidagi qoidalar ta`minlab beradi.
Mantiqiy nutq tafakkur bilan bog‘liq. Shuning uchun ham mantiqiy nutqda eng avvalo 
so‘z mazmuniga katta e`tibor beriladi.
Madaniy nutqning muhim fazilatlaridan biri-nutqning o‘rinliligidir. O‘rinlilik o‘z ichiga 
quyidagi me`yorlarni oladi.
Paronimlar
ma’nosini bilmaslik 
So’z ma’nosiga
yetarli e’tibor
bermaslik 
Fikriy noaniqliklar
quyidagi hollarda
uchraydi 
mantiqiy jihatdan 
voqelikka zid bo’lgan
tushuncha ifodalovchi
so’zlarni yonma –yon 
ishlatish 
nutqning
mantiqiylig
i 
Eng 
avvalo 
so`zlar 
ma`nosini 
chuqur bilish. 
so`z tartibiga 
rioya qilish.
Bir-biriga 
mos 
keladigan 
so`zlarni 
biriktirish.
Matndagi
fikrlarning bir-
biriga qarama-
qarshi 
bo`lmasligi.
Bir xil ma`no
ifodalalovchi
so`zlarni 
pleonazmlarni 
nutqqa ortiqcha
kiritmaslik.

---

Leksik-grammatik tomondan shevaga xos so‘z va shakllarning, ibora va so‘z 
birikmalarining ishlatilishi.
3. O‘rinsiz qo‘llangan chet so‘z va so‘z birikmalari (varvarizmlar). 
4. Jargonlar.
5. Vulgarizmlar. 
6. Nutqda ortiqcha takrorlanadigan bekorchi-parazit so‘zlar.
7. Kanselyarizmlar.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
nutqning sharoit
uchun mosligi 
nutqning vaziyatga
mosligi 
matn uchun so’z
o’rinligi 
so’z ma’nosini
anglash 
O’rinlilik 
shevada
gapirish 
to’g’ri
talaffuz 
qilmaslik 
badiiy asar
o’qimaslik 
oilada tilga
nisbatan
e’tiborsizlik 
O`rinsiz 
qo`llangan chet 
so`z va so`z 
birikmalari
(varvarizmlar). 
to’liq
gapirmaslik 
Jargonlar 

---

Muammo: 
 
«VENN» DIAGRAMMASI 
 
«Nima uchun?» sxemasini tuzish 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Nima uchun? 
Sabab
Nima uchun? 
Sabab
Сабаб 
Nima uchun? 
Sabab
Сабаб 
Nima uchun? 
Sabab
Nima uchun? 
Sabab
Сабаб 
Х 
Х 
ХХ 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

I - VARIANT 
1. O‘zbek tili fani nimani o‘rgatadi? (Mukammal javobni toping) 
A) to‘g‘ri nutq tuzishni o‘rgatadi; 
B) chiroyli nutq tuzish yo‘llarini o‘rgatadi; 
*S) chiroyli nutq tuzishning qonuniyatlarini, sirlarini, til, til me'yori, nutq, nutqning sifatlari, 
nutqiy uslublar, kamchilik va xatolari, nutqiy asarlarning ko‘rinishlari, nutqiy talaffuzga doir 
muammolarni o‘rgatadi; 
D) nutq tuzish qonunlari, nutq, nutq uslublari, talaffuzga doir muammolar yuzasidan bahs 
yuritadi. 
2.O‘zbek tili fanining tekshirish obyektini aniqlang. 
*A) nutqning til qurilishi, adabiy til me'yorlari va nutqning kommunikativ aloqa uchun kerakli 
fazilatlarini tekshiradi; 
B) nutqning til qurilishi, uslublari, nutqiy asar ko‘rinishlarini o‘rganadi; 
S) adabiy me'yordagi ikkilanishlarni bartaraf etadi; 
D) o‘zbek milliy adabiy tili faoliyatini, rivojlanishini tekshiradi. 
 3. O‘zbek tilining asosiy vazifasi nima? 
A) adabiy til me'yorlari, uning tarixiyligi, taraqqiy etib borishi, undagi ba'zi unsurlarni eskirishi, 
yangi me'yorlarning paydo bo‘lishini kuzatadi; 
B) nutqning til qurilishi, adabiy til me'yorlarini kuzatadi; 
*S) adabiy til me'yoridagi ikkilanishlarni bartaraf etadi; 
D) A javob to‘g‘ri. 
4. O‘zbek tili fani qanday fanlar bilan bog‘langan? (To‘liq javobni toping) 
A) tilshunoslik va adabiyotshunoslik ; 
B) tilshunoslik, uslubshunoslik, leksikologiya, semosiologiya ; 
S) adabiyot nazariyasi, mantiq, ruhshunoslik, estetika, adabiy tanqid, adabiyotshunoslik; 
*D) B va S javoblar to‘g‘ri