О`zbekiston respublikasi

Kompetensiya bolaning bilim, kо`nikma, malaka va qadriyatlari majmuidir. Boshlang`ich kompetensiyalar, rivojlanish sohasidan qat‘i nazar, bola shaxsi shakllanishi uchun asos bо`lib xizmat qiladi.

Maktabgacha yoshdagi (6-7 yosh) bolaning umumiy muhim kompetensiyalari

Kommunikativ kompetensiya – muloqot vositalaridan turli vaziyatlarda foydalana bilish kо`nikmasi.
О`yin kompetensiyasi – bolaning о`yin jarayoni va uni tashkil qilishda tajriba, bilim va kо`nikmalardan ijodiy foydalanishi. О`quv-tarbiyaviy jarayon uchun asos hisoblanadi.
Ijtimoiy kompetensiya – hayotiy vaziyatlarda kattalar va tengdoshlar bilan muloqotda axloq qoidalari va meyorlariga rioya qilgan holda о`zini tuta olish mahorati.
Bilish kompetensiyasi – atrofdagi olamni ongli ravishda idrok qilish va olingan bilim, kо‘nikma, malaka va qadriyatlardan о‘quv va amaliy vazifalarni hal qilish uchun foydalanish.

Bolaning rivojlanish sohalari kompetensiyalari

Bolaning kompetensiyalari bola rivojining quyidagi sohalarida belgilanadi:

• 
  jismoniy rivojlanish va sog`lom turmush tarzining shakllanishi;
  
• 
  ijtimoiy-hissiy rivojlanish;
  

-nutq, muloqot, о`qish va yozish malakalari;

• 
  bilish jarayonining rivojlanishi;
  
• 
  ijodiy rivojlanish.
  

2. ma`ruza

Mavzu: STEAM ta`lim texnologiyasini maktabgacha ta`limda qО`llash bО`yicha xorijiy tajribalar

Mavzu rejasi:

1. 
   Xorijiy davlatlarda STEAM ta‘lim texnologiyasini rivojlanish tarixi.
   
2. 
   AQSH, Germaniya va Rossiyada maktabgacha ta‘lim tizimida STEAM ta‘lim texnologiyasidan foydalanish.
   
3. 
   Maktabgacha ta‘limda STEAM ta‘lim texnologiyasini amaliy qо`llashda motivatsion, kognitiv, faoliyatli va shaxsga yо`naltirilgan yondashuvlarning ahamiyati.
   

Ta‘lim-tarbiya taraqqiyotida jahon andozasi asosida faoliyat olib borish, texnika, texnologiyalar shiddat bilan rivojlanayotgan davrda ular bilan bevosita va bilvosita munosabat о`rnatish zaruriy talabga aylandi. Hozirgi kunda jahonda maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishi, ta‘lim-tarbiyasi, ularning kommunikativ kоmpetensiyalarini shakllantirishga katta e‘tibor qaratilmoqda.

Janubiy Koreya, Yaponiya, Rossiya, Angliya, Fransiya, Germaniya kabi taraqqiy etgan davlatlar tajribasida maktabgacha ta‘lim tashkilotlarida bolalarda bog`lanishli og`zaki nutqni va ulardagi ilk kommunikativ kоmpetensiyalarini rivojlantirishga jiddiy yondoshadilar. Rossiyada pedagog olimlar tomonidan bolalarning og`zaki nutqini rivojlantirish, kommunikativ kompetensiyalarini shakllantirishga xizmat qiladigan, Janubiy Koreya va Yaponiyada esa ilk yoshdan bolalarni jamiyatdagi ijtimoiy-kommunikativ xulq-odobga о`rgatish bо`yicha zamonaviy innovatsion usullar ishlab chiqilgan va amaliyotga joriy etilgan, bolalarni maktab ta‘limiga sifatli tayyorlashda bu kabi jahon miqyosidagi ilg`or tajribalarni ommalashtirish zarurati vujudga kelmoqda. Shuningdek, «STEAM – ta‘lim» (Science – tabiiy fanlar, Technology – texnologiyalar, Engineering – texnik ijodkorlik, Art – san‘at, Mathematics – matematika) yondashuvi ta‘lim- tarbiya jarayonini tashkil etishda muhim ahamiyat kasb etmoqda¹. STEAM yondashuvining eng mashhur namunasi – AQSH dagi Massachusets Texnologiya Instituti (MIT). Ushbu dunyo universitetining shiori ―Mens et Manus (Aql va qo‘l). Massachusets Texnologiya Instituti bolalarga STEAM tushunchasini oldindan o‘rganish va tanishish imkoniyatini berish uchun STEAM kurslarini ishlab chiqdi va hattoki ba‘zi ta‘lim muassasalarida STEAM o‘quv markazlarini yaratdi.



¹STEAM is an innovative method of teaching and should be implemented across Europe. More and more institutions should work together to share ideas and develop further projects.Participant at steam education Conference, Porto 2019 (https://steameducation.eu/bookinginformation.html).
Rossiyada maktabgacha ta'lim majburiy emas, ammo olti yoshdan kichik bo'lgan ko'plab bolalar maktabgacha ta'lim muassasalarida o'qiydilar. Maktabgacha tarbiya bolalar bog'chasi yoki bolalar bog'chasidan iborat. Ushbu maktab asosan bolalarning jismoniy faoliyati va ijodiga e'tibor beradi.
Amerika Qo'shma Shtatlardagi maktabgacha ta'lim tashkilotlariga juda yosh bolalar uchun bolalar bog'chalari va bolalarni kelajakda o'qishga tayyorlaydigan maxsus markazlar kiradi. Ushbu muassasalar davlat yoki xususiy shaxslarga tegishli. Xususiy korxonalar faoliyati ma'murlar tomonidan nazorat qilinadi va o'qitish va moliyaviy yordam ko'rsatishda ilg'or uslublarni joriy qilishni rag'batlantiradi. Maktabgacha ta'lim tizimini bunday tashkil etishning shubhasiz ustunligi turli xil pedagogik yangiliklarga nisbatan harakatchanlikdir.Bu keyingi maktab bosqichining umumiy darajasini oshirishga ijobiy ta'sir ko'rsatadi, chunki har bir bola juda erta yoshdan boshlab o'quv jarayoniga qo'shilish, o'z qobiliyatlarini namoyish etish va rivojlantirish imkoniyatiga ega.
Besh yoshga etgach, o'quvchilar shartli ravishda boshlang'ich maktabning nol sinflari deb hisoblanishi mumkin bo'lgan bolalar bog'chasining katta guruhlariga o'tadilar. Ushbu bosqichda mashg'ulotlarning o'yin usulidan an'anaviy shaklga o'tish bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda.
AQShda yuqori pedagogik institutlarda ochiladigan va bo'lajak o'qituvchilarni tayyorlash uchun ilmiy asos bo'lib xizmat qiladigan maktabgacha laboratoriyalar mavjud. Bunday eksperimental bo'limlar juda yaxshi jihozlangan va bolalarni tarbiyalash va rivojlantirish uchun maqbul sharoitlarni yaratmoqda. Ular 3 yoshdan 6 yoshgacha bo'lgan bolalar uchun mo'ljallangan.
Maktabgacha tarbiya tizimi Germaniya ta‘lim tizimida ham muhim bosqich hisoblanadi. Uning 100 yildan ortiq tarixi bor. Bolalar bog‘chalari ta‘limning quyi bosqichi hisoblansada, lekin u davlat tizimi tarkibiga kirmaydi. Bog‘chalarni mablag‘ bilan ta‘minlash turli jamoat tashkilotlari, hayriya birlashmalari, korxonalar, xususiy shaxslar, diniy muassasalar zimmasidadir. Ota- onalar bolalar bog‘chalariga o‘z farzandlarini tarbiyalayotganliklari uchun ancha miqdorda pul to‘laydilar. 3 yoshdan 6 yoshgacha bolalarning 80% bog‘chalarga qatnaydi. Germaniyada odatda bolalar bog‘chada tushgacha tarbiyalanadilar. Kunning yarmida esa uyda, oilada bo‘ladilar. Germaniyada kuni uzaytirilgan bog‘chalar ham bor.

1. 
   Xorijiy davlatlarda STEAM ta‘lim texnologiyasini rivojlanish tarixini bilasizmi?
   
2. 
   AQSH, Germaniya va Rossiyada maktabgacha ta‘lim tizimida STEAM ta‘lim texnologiyasidan qanday foydalaniladi?
   

2.