O‘zbеkistоn rеspublikаsi

14, 
15 — 
etrodvigatellar. 
Tor qamrovchi kombaynlar bilan ko’mir qazishning afzalliklari
va ularning texnik tavsiflari
Tor qamrovchi kombayn zamonaviy qazib olish uskunalari kompleksining asosiy qazuvchi 
mashinasi bo’lib, mexanizatsiyalashgan suriluvchi hamda yakka mustaxkamlagichlar bilan 
birgalikda ishlatiladi.
Kombayn lavaning ish suratini, mexnat unumdorligini va qazish uchastkasining barcha 
texnik-iqtisodiy ko’rsatgichlarini belgilaydi, shuning uchun unga yuqori talablar qo’yiladi. 
Kombayn sodda va ishonchli konstruktsiyali bo’lishi va quyidagilarni ta’minlashi kerak: yuqori 
unumdorlik va samaradorlik, qazish ishlari intensivligi; butun qatlam qalinligi bo’yicha barcha 
qattiqlikdagi va yopishqoqlikdagi ko’mirni qazib olish va yuklash, bunda ko’mirni maydalanishi va 
chang ko’tarilishi minimal darajada bo’lishi, eng kam energiya sarfi; massivdan nishasiz o’zi uchun 
burg’ulab ish zaboyini yaratish; o’zgaruvchan haraktlanish tezligini avtomatik boshqarish, 
yuklamalardan ishonchli himoyalanish; qo’llanish ko’lamining kengligi. Undan tashqari kombayn 
sanitar-gigienik qoidalarni i komfort ish sharoitlarini ta’minlashi zarur.
Tor qamrovchi kombaynlarni ratsional qo’llash ko’lami: 
- 0,55 - 0,8 m qalinlikdagi qatlamlarda – vertikal aylanish o’qli burg’ilovchi va barabanli 
ishchi organli kombaynlar; 
- 0,8 - 1,2 m qalinlikdagi qatlamlarda – gorizontal aylanish o’qli barabanli ishchi 
organlardan tashqari barcha kombaynlar; 
- antratsit qatlamlari, energetik ko’mir, qaerdaki ko’proq iqtisodiy samara beruvchi yirik 
o’lchamli qirindi chiqishi kerak bo’lsa – burg’ilovchi ishchi organli kombaynlar; 
- yon qoplama tog’ jinslari bilan aniq chegaraga ega bo’lgan qatlamlarda ko’mirni 
intensiv ajratib olishda, barqaror krovlyada – vertikal aylanish o’qli barabanli ishchi organli 
kombaynlar; 
- krovlyasi barqaror bo’lmagan, qatlam qalinligi o’zgaruvchan qatlamlarda va qaerdaki 
kombaynni boshqarish qiyinlashgan va kuzatish imkoniyati kamaygan zaboylarda – boshqaruv 

---

85 
pulьti ko’chiriladigan tipdagi kombaynlar qo’llaniladi. Bunday PU va KU tipdagi kombaynlar 
kabel yoki radio orqali masofadan boshqariladi.. 
Xulosa qilish mumkinki, tor qamrash bilan ko’mir qazib olish qazish ishlarini kompleks 
mexanizatsiyalashtirishni rivojlantirishning asosiy texnik yo’nalishidir. U ko’mir qazib olish 
texnologiyasiga sifatli o’zgartirish kiritadi, lavadagi yuklamani ko’paytiradi va mexnat 
unumdorligini oshiradi, mexnat sharoitlarini yaxshilaydi, kon ishlari intensivligini oshiradi va 
shaxta ishining texnik-iqtisodiy ko’rsatgichlarini ko’taradi.