O‘зbekiстон рeспublikaсi

Xandak jangi va Xudaybiya ahdnomasi.
627 yilning mart-aprel oylarida yuz bergan 
«Xandak jangi» islom tarixida muhim rol o‘ynadi. 
Makkada Abu Suf’yon 10000 kishidan iborat askar to‘pladi, Muhammad payg‘ambar esa 
3000 askar to‘play oldi. U Madina atrofiga xandak, ya’ni suv bilan to‘ldirilgan chuqurlik 
qazdirdi. U 7 km uzunlikda va 4 metr kenglikda edi. Abu Suf’yon qo‘shini 627 yilning 31 
martida Madinaga etib kelib, mudofaa inshootlarini ko‘rib hayratga tushadi. U o‘z qo‘shini bilan 
Madinani qamalga oladi, lekin na piyodalar, na otliq askarlar xandak himoyachilarini yorib o‘ta 
olmaydilar. CHunki Madina ahli mudofaachilarni o‘q-yoy, oziq-ovqat, suv bilan muntazam 

---

286 
ta’minlab turdilar, kamonchilar yaxshi mergan bo‘lib dushmanga talofat etkazardi. Qamal 15 kun 
davom etdi. Makka armiyasi oziq-ovqat, suvsizlikdan juda qiynaladi, norozilik va ruhiy 
tushkunlik kuchayadi. Natijada Abu Suf’yon 14 aprelda qamalni bekor qilib chekinishga majbur 
bo‘ladi. Madinaliklar jangda g‘alaba qiladi. 
Makkaliklar qaytib ketgach, ahdnomani buzganligi uchun Quraysh qabilasiga hujum 
boshlanadi va tor-mor etiladi. Oqibatda ko‘plab askarlar asir olinadi. 1500 ta qilich, 300 ta sovut, 
100 ta nayza, 1500 ta qalqon, bir qancha tuya va boshqa hayvonlar o‘lja olinadi, qabila erlari, 
mol-mulki musulmonlar ixtiyoriga o‘tadi va ular ersiz kishilarga bo‘lib beriladi. 
Xandak jangidan keyin arablarning islomga kirishi kuchaydi. Madinada diniy va siyosiy-
ma’muriy tartiblar, ahloqiy masalalar mustahkamlandi. Masalan, xotin-qizlar yot kishilarga 
yuzini ko‘rsatmaslik, sharm-hayoli bo‘lish uchun yopinchiq yopinishi Qur’oning 24 va 33-
suralarida nozil qilingan. Qur’onda tilga olingan «hijob» yopinchiq, ayolning yuzi va 
bo‘yinlarini to‘sib turadigan ro‘molni, undagi «jilbob» degan ibora esa hovlidagi erkaklar va 
ayollar qismini ajratib turadigan to‘siq, pardani anglatadi. Keyinchalik musulmon xalqlarida bu 
xilma-xil shakl kasb etgan. Hozirgi arab ayollarida hijob peshona va og‘iz-burunni tsib turadigan 
ro‘mol, o‘zbek va tojiklarda maxsus paranji-chochvon, afg‘onlarda maxsus chodra, eroniylar, 
ozarbayjonlar, turklarda katta ro‘mol, turkmanlarda esa yashmak va h.k. Namangan shahri va 
viloyatda «oq yopinchiq» deyiladi. 
Qur’onda faxshlik atamasi bo‘lib, u erkak va ayolning buzuqchilik qilishini, 
tanfurushlikni anglatadi. Bu ahloqsizlikka yo‘l qo‘ygan kishi o‘lim jazosi yoki 100 darra urib 
jazolash belgilangan. O‘rta asr sharoitida jamiyatni huquqiy va ahloqiy boshqarish uchun bunday 
chora-tadbirlar zarur edi. Lekin hozir ham bu tadbirlar foydasiz emas, fahshlik oila va jamiyatga 
katta ma’naviy zarar keltirishi isbotlangan. 
Mustaqil O‘zbekistonning istiqlol sari rivojlanib borishida ahloqsizlik, fahshlik va 
vijdonsizlikka to‘siq qo‘yilgan. Aholini ma’naviy rivojlanishiga alohida talablar va tadbirlar 
ishlab chiqilgan. «Ta’lim to‘g‘risida»gi qonun bunga yaqqol misol bo‘ladi. 
Prezident I.Karimov Oliy majlisning 1995 yil 3-fevraldagi 1-sessiyasidagi nutqida ham 
shu haqda batafsil gapirgan.