O‘zbeкiston respubliкasi


Harakat tarzi kategoriyasi



Download 0,83 Mb.
bet181/403
Sana18.02.2022
Hajmi0,83 Mb.
#453705
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   403
Bog'liq
HO\'AT. 2010. R.Sayfullayeva..

Harakat tarzi kategoriyasi. Formal o‘zbek tilshunosligida harakat tarzi shakllari morfologik kategoriya sifatida qaralmas va bu hodisaga nisbatan ko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmasi, ko‘makchi fe’l atamalari qo‘llanar edi. Xo‘sh, harakat tarzi shakllari, harakat tarzi kategoriyasi atamalarining qabul qilinishiga sabab nima?
Birinchidan, harakatning tarzi faqat ko‘makchi fe’l bilangina emas, ravishdosh shakli+ko‘makchi fe’l morfologik qolipi hosilasi asosida yuzaga chiqadi. Кo‘makchi fe’l ushbu shaklning bir qismi, xolos. Shu boisdan ilmiy tadqiqot, darslik va grammatikalarda ko‘makchi fe’l ma’nosi haqida so‘z ketganda, uning ravishdosh shakli yordamida yuzaga chiqishi ta’kidlanadi.
Ikkinchidan, ko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmasi atamasidagi qo‘shilma unsuri so‘z birikmasidan teng munosabatlilik belgisi asosida farqlanuvchi so‘z qo‘shilmasi (olma va anor, kitob va daftar, gulu lola) sintaktik hodisasi bilan nisbiy omonimlik kasb etadi. Holbuki, harakat tarzi sintaktik emas, balki morfologik hodisa.
Uchinchidan, harakat tarzi shakllari morfologik kategoriyaga berilgan ta’rifga «sig‘adi».
Tilda ikki tur qolip ajratiladi:

  1. derivatsion qolip;

  2. sintaktik qolip.

Biroq tekshirishlarda ravishdosh shakli+ko‘makchi fe’l=harakat tarzi qoliplari e’tibordan chetda qoldiriladi. Ma’lumki, ravishdosh shakli+fe’l qolipi orqali fe’lli birikishlar ham yuzaga keladi va bu qolip ko‘plab nutqiy hosilani birlashtiradi. Mazkur so‘z birikmalariga shakldosh turuvchi va umumiylik xususiyatiga ega bo‘lgan harakat tarzi shakli qolipi ham lisoniy morfologik qolip sifatida ajratilishi mumkin. Masalan, o‘qiy oladi, borib kor va topa qol misollaridagi farqlar e’tibordan soqit qilinganda, lisoniy morfologik umumiylik sifatida ravishdosh shakli+ko‘makchi fe’l qolipi tiklanadi. Bunda lisoniy morfologik qolip o‘zining shakliy va mazmuniy tomoniga ham ega bo‘lib, ravishdosh shakli+ko‘makchi fe’l=harakat tarzi qolipining chap qismi uning shakliy tomonini tashkil etsa, o‘ng qismi esa uning mazmuniy tomoni.

Download 0,83 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   403




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish