O‘zbеkiston rеspublikаsi

Istе’mоlchilаrning kutishlаri. Qisqа vа uzоq muddаtlаr uchun аynаn bir tоvаrgа tаlаb elаstikligi turlichа bo‘lаdi. Mаsаlаn, qisqа muddаtli оrаliqdа muаyyan tоvаrning nаrхi оshgаn tаqdirdа hаm istе’mоl hаjmini birdаn qisqаrtirish qiyin. Аmmо uzоq muddаtli dаvrdа nаrх оshishi tеndеnsiyasi sаqlаnib qоlsа bu tоvаrgа tаlаb qisqаrаdi.

Misol. Talabning daromadga ko‘ra chiziqli funksiyasi berilgan bo‘lsin:
^{QD  30  3R} ,

daromad aniqlang.
R 120
bo‘lganda, talabning daromadga bog‘liq elastiklik koeffitsientini

Chiziqli funksiyaning elastiklik koeffitsientini aniqlash formulasiga ko‘ra

yozamiz:
E_D 
dQ ^D _ P dR Q^D
 3 ¹²⁰  1,1.
330

Demak, daromad bir foizga oshganda, talab miqdori 1,1% ga oshadi.

Misol. Talabning chiziqli funksiyasi
Q^D  28  3P
ko‘rinishga ega. Talab

miqdori
Q^D  16
bo‘lganda, talab elastikligi koeffitsienti nechaga tengligini quyidagi

tartibda aniqlaymiz, taklif
Q^D  16
bo‘lganda, narx darajasini aniqlaymiz,

^{16  28  3 P}, bundan P  4 .
Endi chiziqli funksiyaning elastiklik koeffitsientini aniqlash formulasiga ko‘ra

E_D 
dQ ^D _ P dP Q^D
 3 ⁴
16
^{ 0,75} . Demak, narx bir foizga oshsa, talab miqdori

0,75 foizga kamayadi.
Talab elastikligi narxdan tashqari, daromadga ham bog‘liq. Ko‘pgina tovarlarga talab, iste’molchilar daromadi oshganda oshadi. Daromad bo‘yicha elastiklik, bu daromadni R (Revenue) bir foizga o‘zgarishi talab miqdorini (Q) necha foizga o‘zgarishini bildiradi:
Q

_{ED } Q _ ^TR _ ^Q _.
(3)

^R R R
Q R

⁷ Нуриев Р.М. Курс микроэкономики: учебник/ 2-е изд. – М.: Норма, 2007. – с. 100.

Tovarlar daromadga bog‘liq talab elastikligiga ko‘ra quyidagilarga bo‘linadi:

normal tovarlar, agar
E_R  0
bo‘lsa; yuqori kategoriyali tovarlar, agar
E_R  1

bo‘lsa; quyi kategoriyali tovarlar, agar
E_R  1
bo‘lsa.