O‘zbеkiston rеspublikаsi

P
P₂ P₁
Q₂ Q₁ ^Q


18.12-rasm. Soliqni tarmoq ishlab chiqarish hajmiga ta`siri.

Rasmdan ko‘rish mumkinki, tarmoqning umumiy taklifini
^S₁ dan

S₂  S₁  t
holatga siljishi bozor narxini
^P₁ dan ^P₂
ga o‘stiradi. Narxning oshishi,

firmalarni ishlab chiqarish hajmini narx o‘zgarmagandagiga nisbatan kamroq qisqartirishga undaydi. Uzoq muddatli oraliqni qaraydigan bo‘lsak, ishlab chiqarish hajmiga qo‘yilgan soliq ba`zi bir firmalarni biznesdan chiqishga majbur qiladi (18.13-rasm).


P


P₂
1
P₁


^{Q Q} Q₂ Q₁ ^Q
a) _b)
18.13-rasm. Tarmoq ishlab chiqarish hajmiga soliqning uzoq
muddatli ta`siri

a) rasmdan ko‘rish mumkinki, soliq har bir firmaning uzoq muddatli oraliqdagi o‘rtacha xarajatini siljishga olib keladi. Bu o‘z navbatida ba`zi bir xarajatlari yuqori bo‘lgan firmalar foydasini qisqartirib nolga tenglashtiradi. Ular bu tarmoqdan chiqib boshqa, ko‘proq foyda oladigan tarmoqlarga o‘ta boshlaydi.
Natijada bu bozor taklifi chizig‘ini chapga (b rasm) yuqoriga siljitadi ( ^S₁ dan ^S ₂

holatga) va xarajatlr oshganinin ko‘rsatadi. Bozor narxi
^P₁ dan ^P₂
ga o‘sadi,

bozor taklifi esa
^Q₁ dan ^Q₂
ga kamayadi. Soliq ta`siri tugagandan keyin, ya’ni

tarmoqda yangi uzoq muddatli muvozanat (E2 nuqta) vujudga kelganda tarmoqda kamroq mahsulot ishlab chiqaruvchi kamroq firma qoladi.

4.