O‘zbеkiston rеspublikаsi

0 _Q1
Q₀ ^{Q2 Q}

18.9-rasm. Narxni barqaror bo‘lishini ta`minlash

Narx
^P* darajada o‘rnatiladigandan keyin iste`mol talabi
^Q0 dan
^Q₁ ga pasayadi,

taklif esa ^Q2
ga qadar oshadi.
^P* narxni ushlab turish uchun va omborlarda tovar

zahiralarni to‘planishini oldini olish uchun davlat ortiqcha
Q  Q₂  Q₁
miqdordagi

tovarni sotib olishi kerak. Iste`mol talabi davlat talabi ^Q
qo‘shiladi va ishlab

chiqaruvchilar barcha mahsulotni
^P* narxda sotish mumkin bo‘ladi.

Tovarni sotib oluvchi iste’molchilar tovarni P_e ga nisbatan qimmatroq
^P* narxda

sotib oladilar va ular o‘zlarining iste’molchi ortiqchaligini A to‘rtburchak yuziga teng bo‘lgan qismini yo‘qotadilar (18.9-rasm). Iste’molchilarning boshqa bir qismi tovarni sotib olaolmaydilar va ularning yo‘qotishi B uchburchak yuzi bilan ifodalanadi, natijada
iste’molchilarning umumiy yo‘qotishi ^ист. quyidagiga teng bo‘ladi: ^{ist.  A  B} .
Boshqa tomondan qaraganda, ishlab chiqaruvchilar yutib chiqadi. Siyosatning

maqsadi ham shundan iborat edi. Ishlab chiqaruvchilar ^Q0
ga nisbatan ko‘proq, ya’ni

*
^Q₂ miqdordagi mahsulotni yuqoriroq bo‘lgan ^P narxda sotadilar. Ishlab
chiqaruvchilarning ortiqchaligi ( и/ч ) quyidagi miqdorga oshadi: ^{i/ch  A  B  E} .
Endi davlatning xarajatlari ^{Q2  Q  P} ga teng, ya’ni bu davlat tomonidan sotib

1

*
olingan tovar summasi. Bu xarajat ham pirovardida iste’molchi yo‘qotishiga qo‘shiladi, nima uchun deganda u soliqlar hisobidan to‘lanadi. 18.9-rasmda davlatning xarajati

Q₀Q₂ F₂ F₁
katta to‘rtburchak bilan ifodalangan. Davlatning ushbu xarajatlari kamayishi

mumkin, agar u sotib olgan mahsulotining bir qismini chetga (odatda past narxda) sotsa. Lekin, bu davlat ichidagi ishlab chiqaruvchilarning o‘z mahsulotini chetga chiqarib sotish imkoniyatini cheklaydi.
Bunday siyosatning aholi turmush darajasiga ta`sirini baholash uchun biz iste’molchi ortiqchaligidagi va ishlab chiqaruvchi ortiqchaligidagi natijaviy o‘zgarishlarni qo‘shib, undan davlat xarajatini ayiramiz:
ist  i/ch  (Q₂  Q₁ )  P_*   A  B  A  B  E  (Q₂  Q₁ )  P_*  E  (Q₂  Q₁ )  P_{* ,}

yoki
^{E  S}Q Q F F ^.

1 2 2 1
Demak, bunday siyosatda jamiyat o‘z faravonligining bir qismini yo‘qotadi. 18.9- rasmda ushbu yo‘qotish shtrixlangan soha yuzasi bilan ifodalanadi. Ko‘rinib turibdiki, bunday siyosat juda katta jamiyat yo‘qotishlari bilan bog‘liq.
Siyosatning asosiy maqsadi fermerlar daromadini oshirish bo‘lsa, bundan samaraliroq yo‘l bormi, degan savolni qo‘yadigan bo‘lsak, unga bor, deb javob berish mumkin.
Fermerlaning daromadini A+B+E miqdorga oshirishni jamiyatni kamroq yo‘qotshi orqali amalga oshirish yo‘li bu ushbu A+B+E pulni to‘g‘ridan-to‘g‘ri fermerlarning o‘ziga berishdir. Iste’molchilarning narxni barqarorlashtirishdagi yo‘qotishi bari bir A+B ga teng bo‘lgani uchun, fermerlarga ushbu pul bevosita berilsa, jamiyat 18.9-rasmda shtrixlangan yuzaga teng bo‘lgan mablag‘ni iqtisod qilishi mumkin.