O‘zbеkiston rеspublikаsi

P₃
P_m P₂ P₁
Q₃ ^{Qm Q2 Q1 Q}


15.5-rasm. Daromadga bog‘liq narxlar differentsiatsiyasi

Rasmdan ko‘rish mumkinki, monopol narx P_m va undan yuqori bo‘lgan narxlarda tovar sotib olishga qurbi etmagan xaridorlar P_m dan kichik bo‘lgan P₁ va P₂ narxlarda tovarni sotib olishi mumkin bo‘ladi va ma`lum iste’molchi ortiqchaligiga ega bo‘ladilar.

Iste`mol hajmiga ko‘ra narxlar diversifikatsiyasi. Ba’zi bir tovarlarga bo‘lgan talab u tovarni ishlab chiqarish va sotish oshgan sari kamayib boradi. Bunday
tovarga elektr energiyasi misol bo‘la oladi. Har bir iste’molchi bir oyda ma`lum miqdordagi (kilovatt/soat) elektroenergiyaga pul to‘lab, undan ortiqchasiga to‘lash qobiliyati pasayib boradi.
Iste’molchi mablag‘i etmagani uchun eng kerakli miqdordagi (uyni minimal yoritish uchun, muzlatgich, televizor ishlashi uchun zarur bo‘lgan) elektroenergiyaga pul to‘laydi, lekin bu miqdordagi minimal elektroenergiyaning qimmati qushimcha olishi mumkin bo‘lgan elektroenergiya qiymatidan ancha yuqori bo‘ladi. Musbat masshtab samarasi bo‘lganda elektroenergiya ishlab chiqarish hajmining oshishi uni ishlab chiqarish uchun sarflanadigan o‘rtacha va chekli xarajatlarni kamayishiga olib keladi. Bunday holatda elektroenergiya narxini differentsiatsiya qilinishi maqsadga muvofiqdir. Ya`ni, har xil miqdorda iste`mol qilingan bir xil tovarga (elektroenergiyaga) xar xil narx belgilash. Birinchi bosqichda ma`lum miqdorgacha iste`mol qilingan elektroenergiyaga alohida narx, ikkinchi bosqichda qo‘shimcha miqdordagi iste`mol qilingan elektroenergiyaga oldingi bosqichdagiga nisbatan kamroq narx belgilanadi. Ushbu vaziyat quyidagi 15.6-rasmda ifodalangan.
P P₁