O‘zbekiston respublikasi turizm va sport vazirligi jismoniy tarbiya va sport bo‘yicha mutaxassislarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

 
olimpiya o‘yinlari dasturi muammosi;

 
olimpiya o‘yinlari shaharini tanlash muammosi;

 
olimpiya ta’limi muammosi. 
Hozirgi kunda xalqaro olimpiya harakatining ko‘p muammolari hal 
qilingan. Jumladan, dastlabki Olimpiya o‘yinlarida paydo bo‘lgan 
irqchilik 
va millatchilik
muammosi
XX asrning ikkinchi yarmida sportda kamsitish 
holatlariga qarshi olib borilgan keskin kurash natijasida bartaraf etilgan. 
«Irq» va Xalqaro olimpiya Qo‘mitasi: olimpiya sporti – “irqiy” 
farqlarni sinovdan o‘tkazish vositasi sifatida.
 
Olimpiya o‘yinlari bilan 
bog‘liq bo‘lgan “irq” siyosatining uchta asosiy shakllarini aniqlashgan. 
Birinchisi, ishtirokchi mamlakatlar o‘rtasida institutsional irqchilik mavjud, 
bu, xususan, 1904-yilgi (Sent-Luis va Antropologiya kunlari) va 1936-yilgi 
(Berlin va ariyalik “irqni” va natsistlar rejimini ustunligini isbotlashga 
urinish) O‘yinlarda yaqqol ko‘rinib turgan. Ikkinchisi – bu, irqchilikni еngib 
o‘tish va unga norozilik bildirish imkoniyati – bu yеrda, 1968-yil (Mexiko) 
ajralib turadi. Uchinchisi – bu, etnik kelib chiqish, irq va sport yutuqlari 
o‘rtasidagi munosabatlar. Antropologiya kunlari (1904-yil), masalan, 
mohiyati bo‘yicha “irqni” natijalar va erishilgan yutuqlarni tushuntirish 
sifatida o‘lchash va namoyish qilish uchun tashkil qilingan irqchilik 
musobaqalari bo‘lgan. 
Kassius Kleyni 1960-yilgi Rimda bo‘lib o‘tgan Olimpiya 
o‘yinlaridagi erishgan yutuqlari afro-amerikaliklarni diqqat markaziga 
qo‘ydi. 1960-yillarda AQSh da inson huquqlari uchun harakat yuqori 
darajada bo‘lganida, Djon Karlos va Tommi Smit qora tanlilar huquqlari 
uchun harakatni 1968-yili Mexikoda global auditoriyagacha ilgari surdilar.
“Qora tanli milliy yulduzlar, OAV larda yoritilgan sport hodisalariga 
jalb qilinishi vositasida global ahamiyatga ega bo‘ldilar”. Afroamerika sport 
tarixi ichidagi ayrim boshqa eng ahamiyatli momentlari AQSh hududidan 
tashqarida– Jess Ouens Berlinda 1936-yili va Vilma Rudolf Rimda 1960-
yilda sodir bo‘ldi. Undan tashqari, ushbu erishilgan yutuqlar qora tanli 

---

121 
sportchilarning muvaffaqiyatli chiqishlaridan kutilgan natijalarga ham 
ko‘maklashadi.
30 
2000-yilgi Sidneydagi Olimpiya o‘yinlarida 200 metrlik sprintning 
finalida g‘olib bo‘lgan Kostas Kenderisning fotosuratini talabalarga 
ko‘rsatilgan. 
U, 
talabalardan 
fotosuratdagi 
qanday 
belgilar 
o‘xshamaganligini so‘ragan. Deyarli barcha talabalar – oq tanli sprinter qora 
tanli sportchilar oldida finishga birinchi kelgan, degan bir xil fikrni 
bildirishgan. Qora tanli sportchilarning yеngil atletikadagi erishgan 
yutuqlari, boshqa olimpiya sport turlaridagi еtarli bo‘lmagan yutuqlar kabi 
an’anaviy tomosha bo‘lib qolgan. Shuning uchun, Sidneyda Erika 
Mussambani ismli sportchining suzishi, uni qora tanli afrikaliklarni Buyuk 
Britaniyaning OAV larida suvdagi universal vakili darajasiga ko‘tardi («erik 
Ugor» kabi). U bilan taqqoslanganda, 1988-yili Kalgarida Eddi Edvardsni 
(“Eddi burgut” laqabini olgan) chang‘ida sakrashlarda erishgan yutuqlari, 
uning biologiyasida kamchiliklarga olib kelmagan va uni butun 
kontinetning vakili darajasiga ko‘tarmadi. 
“Baynal-milallik ruhi va milliy kurash.
 
Olimpiya o‘yinlari, qisman 
xalqaro uchrashuvlar joyi sifatida yuzaga kelgan va birinchi Xalqaro 
Olimpiya Qo‘mitasining tarkibiga xalqaro tinchlikparvar tashkilotlarda faol 
rol o‘ynagan bir nechta shaxslar kirgan. Milliy bayroqlar, jamoalar, 
uniforma, taqdirlashning tantanali marosimlaridagi madhiyalar va ommaviy 
axborot vositalaridagi medallarning “norasmiy” jadvallari – buning barchasi 
Olimpiya o‘yinlarining obrazini mamlakatlar o‘rtasidagi ramziy musobaqa 
sifatida yaratishga ko‘maklashadi.