|
Амортизацияни ҳисоблаш усуллари:
1) қийматни бир текисда ҳисобдан чиқариш усули;
2) бажарилган ишлар ҳажмига пропорционал равишда амортизацияни
3) тезлаштирилган ҳисоблаш усули:
- сонлар йиғиндиси бўйича қийматни ҳисобдан чиқариш усули; - қолдиқни камайтириш (камайиб борувчи қолдиқ) усули.
- корхона томонидан ижарага, сақлашга ва вақтинча фойдаланишга топширилган ёки қабул қилинган асосий воситаларга доир ҳужжатларнинг мавжудлиги. Ҳужжатлар йўк бўлса, уларнинг олиниши ёки расмийлаштирилишини таъминлаш зарур бўлади.
Бухгалтерия ҳисоби регистрлари ёки техник ҳужжатларда тафовутлар, ёхуд ноаниқликлар топилган тақдирда уларга тегишли тузатишлар ва аниқликлар киритилиши керак.
Асосий воситаларни инвентаризацияловчи комиссия объектларни натура (ашё) кўринишида кўздан кечиради ва йўқлама қилиш рўйхатларида уларнинг тўлик номи, вазифаси, инвентарь рақамлари ва асосий техник ёки фойдаланиш кўрсаткичларини ва аҳволини қайд этади.
Ҳисобга акс эттирилмаган объектлар аниқлаганда, шунингдек, ҳисоб регистрларида уларни тавсифлайдиган маълумотлар бўлмаган ёки нотўғри маълумотлар кўрсатилган объектлар аниқланса, комиссия йўқлама қилиш рўйхатига ана шу объектларни ёки етишмайдиган ёки тўғри маълумотларни киритади.
Инвентаризациялаш натижасида аниқланган, лекин ҳисобда бўлмаган объектларни баҳолаш жорий қиймат бўйича амалга оширилади, эскириш эса объектларнинг ҳақиқий техник ҳолати бўйича белгиланади. Баҳолаш ва эскириш тўғрисидаги маълумотлар тегишли далолатномалар билан расмийлаштирилади.
Асосий воситалар рўйхатга объектнинг асосий вазифасига мувофиқ номлари бўйича қайд этилади. Агар объект тикланган, таъмирланган, кенгайтирилган ва ёки қайта жихозланган ва бунинг оқибатида унинг асосий вазифаси ўзгарган булса, у рўйхатга янги вазифасига мувофиқ келадиган ном билан киритилади.
Агар комиссия томонидан капитал характердаги амалга оширилган ишлар (янги қаватларни қуриш, янги қўшимча хоналар қуриш ва бошқа) ёки қурилиш ва иншоатларни қисман тугатиш (айрим конструкция элементларини бузиш) ишлари бухгалтерия ҳисобида нотўғри акс эттирилганлиги аниқланса, комиссия тегишли ҳужжатлар бўйича объектнинг бошланғич қийматининг кўпайиши ёки камайиши суммасини аниқлаши ва амалга оширилган ўзгаришлар ҳақидаги маълумотларни рўйхатда келтирилиши лозим.
Бир вақтнинг ўзида комиссия бунда айибдор шахсларни ва у ёки бу объектлардаги ўзгаришлар ҳисоб регистрларида акс этмаганлиги сабабларини аниқлаши лозим.
Машиналар, ускуналар ва куч курилмалари йўқлама қилиш рўйхатларига якка тартибда, инвентарь рақами, тайёрлаган заводи, чиқарилган йили, вазифаси, қувватлари ва ҳоказолар кўрсатилган ҳолда киритилади.
Бир хил қийматли, бир цех ёки бўлимга бир вақтда келиб тушган ва гуруҳлаб ҳисобга олиш инвентарь карточкасида ҳисобга олинган хўжалик
инвентарлари йўқлама қилиш рўйхатларида бу буюмларнинг сонини кўрсатган ҳолда номлари бўйича келтирилади.
Асосий воситаларнинг инвентарь объектларига берилган рақамлар, қоидага кўра, ўзгармаслиги керак. Объектлар ўзларининг техник-ишлаб чиқариш вазифасига бўйича киритилиши керак бўлган асосий воситалар гуруҳидан бошқа гуруҳга хато равишда киритилган ҳолларда, шунингдек нотўғри рақам куйилганлиги аниқланган ҳолларда рақамлар ўзгартирилиши мумкин.
Асосий воситаларнинг дастлабки қиймати инфляцияни ва бошқа омилларни эътиборга олган ҳолда вақти-вақти билан қайта баҳоланиши мумкин. Шунинг учун Ўзбекистон Республикасининг бухгалтерия ҳисоби борасидаги қонунчилигига биноан асосий воситалар ҳар йили қайта баҳолаб борилади.
Асосий фондларни қайта баҳолашда Адлия вазирлигида 2002 йил 4 декабрда 1192-сон билан рўйхатдан ўтган «1 январ ҳолати бўйича асосий фондларни ҳар йили қайта баҳолашни ўтказиш тартиби тўғрисида» ги Низомга амал қилинади.
1 январ ҳолати бўйича асосий фондларни ҳар йили қайта баҳолаш олдинги қайта баҳолаш натижасида олинган объектларнинг дастлабки (тиклаш) қийматидан, йил давомида келиб тушган асосий фондлар бўйича эса харид қилиш қийматидан келиб чиқиб амалга оширилади.
Низомга биноан асосий воситалар бухгалтерия ҳисобига қабул қилингандаги уларнинг дастлабки қийматини ўзгартирадиган операцияларга қуйидагилар киради:
Do'stlaringiz bilan baham: | 
