О‘zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport universiteti «avtomobil yo‘llarini qidiruv va loyihalash»

Yaxlit qatlamlarning egilishda cho’zilishidan toliqqanlik buzilishida konstruksiyaning qarshilikka hisoblash
Yo’l to’shamasining yaxlit qatlamlarida (asfal’tbeton, kompleks va noorganik bog’lovchilar va boshqalar bilan mustahkamlangan) to’shamaning egilishida paydo bo’ladigan takrorlanuvchi qisqa muddatli yuklanishlar ta’siri ostidagi zo’riqishlar xizmatning berilgan muddati davomida toliqqan buzilishdan yoriqlar paydo bo’lishiga olib kelmasligi kerak. Buning uchun quyidagi shartlar ta’minlanishi lozim:
,
bunda - ishonchlilikning berilgan darajasi hisobga olingan mustahkamlikning talab qilinadigan koeffitsiyenti ; K_must=1.0
R_N – qatlam materialining toliqish holatlari hisobga olinib, egilgandagi cho’zilishi ; R_N=2.8 MPa
σ_r- ko’rib chiqilayotgan qatlamda hisoblash bilan o’rnatiladigan ko’proq cho’ziladigan zo’riqish.
Yaxlit qatlamda egilish paytidagi ko’proq cho’ziladigan zo’riqish σ_r ikki qatlamli modelning real konstruksiyasiga olib kelinib, nomogramma yordamida aniqlanadi.
Hisoblash quyidagi tartibda bajariladi:
a) konstruksiya ikki qatlamli modelga olib kelinadi va ,
nissabatlar aniqlanadi;
b) boʻyicha MQN 46-2008 3.4-rasmdagi nomogrammaga koʻra olingan parametrlar bo’yicha qiymat topiladi va hisoblanadigan cho’ziladigan zo’riqish hisoblab chiqiladi;
Konstruksiyaning yuqorigi asfal’tbeton qatlamlarining o’rtacha elastiklik moduli quyidagi formula bo’yicha hisoblab chiqiladi:
,
bunda; n – yo’l to’shamasi qatlamlari soni;


_{ }=3804 MPa


E_o’r/E_mav=3804/214=17.77; H/D=22/42=0.52
6.2-rasmdagi nomogrammadan foydalanganda hisoblanadigan cho’ziladigan zo’riqish quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:
=1.5×0.6×0.85=0.76MPa
bunda σ_r –nomogramma bo’yicha aniqlanadigan, yuklanishni uzatadigan maydonchaning hisoblanadigan diametrlarida yuklanishdan cho’ziladigan zo’riqish;
k_r – qo’shaloq ballon ostida konstruksiya qoplamasining taranglik holatining o’ziga xosliklarini hisobga oladigan koeffitsiyent. 0,85 ga teng deb olinadi (bir ballonli g’ildirakka k_v= 1,00 hisoblanganda);
r –hisoblanadigan bosim. P=0.6 MPa
Yaxlit qatlam materialining egilishdagi ko’p martali cho’zilishida materialning mustahkamligi quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:


R_N = R₀k₁k₂(1-v_R t),

bunda; R₀ -jadval ma’lumotlari bo’yicha qabul qilinadigan bir martalik yuklanish qo’yilishida hisoblanadigan bahorgi past haroratdagi egilishda cho’zilishga eng ko’p qarshilikning (mustahkamlik) me’yoriy qiymati [3](Ilova S, 1-jadval);
k₁ – yuklanishning ko’p martalik qo’yilishida toliqqanlik holatlari oqibatida mustahkamlik pasayishini hisobga oluvchi koeffitsiyent; Toliqqanlik jarayonlarining mustahkamlikka ta’sirini aks ettiradigan k₁ koeffitsiyent, quyidagi ifoda bo’yicha aniqlanadi: m=4.3
,

bunda; ΣN_p – xizmat muddati uchun hisoblanadigan sutkalar sonini hisobga olish bilan formulalar bilan aniqlanadigan yaxlit qoplamaning xizmat muddati davomida hisoblanadigan yuklanishlar qo’yilishining yig’indi soni;
t – hisoblanadigan yaxlit qatlamning materialiga bog’liq bo’lgan daraja ko’rsatkichi [3] ( Ilova C, 1-jadval);
α – takror yuklanish bilan real va laboratoriya tartiblarida farqni hisobga oluvchi koeffitsiyent, shuningdek vaqt bo’yicha qoplamaning hisoblanadigan (past) harorati va ishchi qatlami grunti hisoblanadigan holatining [3] ( Ilova C, 1-jadval) bo’yicha aniqlanadigan mos kelishlik ehtimoli.
v_R – cho’zilishga mustahkamlik variantlarining koeffitsiyenti; v_R=0.1
t – me’yoriy og’ish koeffitsiyenti

Kn	0,85	0,90	0,95	0,98
t	1,06	1,32	1,71	2,19

2 – ob-havo va iqlim omillari ta’siridan vaqt mobaynida mustahkamlik pasayishini hisobga oluvchi koeffitsiyent

T.r	Hisobiy qatlam materiali	k2
1	Yuqori zich	1,0
2	Zich
	I markali	0,95
	II markali	0,90
	III markali	0,80
3	G’ovak va yuqori g’ovakli	0,80
4	Organomineral qorishmalar	0,80

Chegaraviy cho’ziluvchan zo’riqish hisoblanadi. Asfal’tbeton qatlamlarida R_N eng oxirgi cho’ziluvchan zo’riqish sifatida asfal’tbeton qatlamining quyi qatlami materialiga javob beradigan qiymat qabul qilinadi;
Mustahkamlik sharti tekshirib chiqiladi va zarur bo’lganda konstruksiya tuzatiladi.


R_N = R₀ k₁ k₂ (1-v_R t),






> dan katta
Yo’l to’shamasining kuchaytirilgan yaxlit asfal’tbeton qatlamlarida to’shamaning egilishida paydo bo’ladigan takrorlanuvchi qisqa muddatli yuklanishlar ta’siri ostidagi zo’riqishlar xizmatning berilgan muddati davomida toliqqan buzilishdan yoriqlar paydo bo’lishiga olib kelmaslik sharti bo’yicha mustahkamlik sharti bajarildi.