O‘zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport unversiteti

Chaqiq tosh (shag‘al) ning to‘kma zichligi
Kerakli o‘lchov vositalari va qo‘shimcha jihozlar: laboratoriya tarozisi, har xil hajmdagi o‘lchov silindrlari, quritish javoni.
Sinovga tayyorgarlik va uni o‘tkazish tartibi
Chaqiq tosh (shag‘al) ning to‘kma zichligi har xil nominal o‘lchamdagi o‘lchov silindrlarida aniqlanadi (1.2.-jadval). Silindrning hajmi chaqiq tosh (shag‘al) donalarining o‘lchamiga bog‘liq bo‘lib, o‘lchami 10 mm dan oshmasa – 5 litrli, donalarining o‘lchami 20 mm bo‘lganda - 10 litrli, donalarining o‘lchami 40 mm bo‘lganda - 30 litrli, 40 mm dan yirik chaqiq tosh (shag‘al) uchun esa 50 litrli silindr olinadi.
1.2-jadval

O‘lchov silindrining hajmi, l	Silindrning ichki o‘lchamlari, mm		chaqiq tosh (shag‘al) donalarining o‘lchami, mm
	diametri	balandligi
5	185	185	5 – 10
10	234	234	10 – 20
20	294	294	20 – 40
50	400	400	40 dan ortiq

Chaqiq tosh (shag‘al) namunasini yaxshilab quritiladi, uning quriganligini uch martta tarozida tortilib, uning massasi o‘zgarmasa chaqiq tosh (shag‘al) qurigan hisoblanadi.

Quruq namuna kurakcha bilan olinib, 10 sm balandlikdan tortilgan o‘lchov silindriga to‘kiladi.
To‘kilgan namuna silindrda konussimon uyulib turishi lozim. Uning ortiqcha qismi po‘lat chizgich bilan tep-tekis qilib sidirib tashlanadi. So‘ngra, silindr ichidagi materiali bilan birga tarozida tortiladi.
Natijalarga qarab to‘kma zichlik quyidagi formula bilan topiladi:

,

Bu erda: m - o‘lchov silindrining massasi, kg;

t₁ - o‘lchov silindrining chaqiq tosh (shag‘al) bilan birgalikdagi massasi, kg;
V – o‘lchovsilindrining hajmi, m³.
Chaqiq tosh (shag‘al) ning to‘kma zichligi sifatida ikki marta o‘tkazilgan parellel sinovlarning o‘rtacha arifmetik qiymati qabul qilinadi.