4-Laboratoriya mashg’ulot Mavzu: SasPlaneta olingan ma’lumotlarni kosmik suratlarini elektron raqamli kartasini yaratish tartibini o‘rganish SAsplanet dasturidan olingan ma’lumotlarni arcgis dasturiy ta’minotining arcmap yordamchi ilovasiga import qilish
ArcGIS platformasining ArcMap dasturi ishga tushiriladi.
Tezkor menyu qatoridagi “Dobavit dannыe” tugmachasi bosiladi.
Natijada yuzaga kelgan darchadan 2-bosqichda kuzatilgan “SAS. Planeta” dasturi yordamida yuklangan kosmik surat (fayllar) belgilanadi va “Otkrыt” tugmachasi bosilish orqali rastr qatlam qatlamlar mundarijasiga yuklanadi.
Xudud o’rganiladi va mavzuli qishloq xo’jaligiga oid qatlamlar yaratiladi
Yaratilagn mavzuli qatlamlar yordamida kosmik surat deshifrlanadi va shartli belgilar hamda atributiv ma’lumotlar jadvallari to’ldirilib boriladi.Shu tariqa xududda to’laqonli dishifrovka ishlari amalga oshiriladi.
Yaratilgan elektron raqamli karta asosidan kosmik surat ko’rinishidagi qatlami faol bo’lmagan holga keltiriladi.
“Global Mapper” dasturi yordamida aniqlangan balandlik nuqtalari ArcMap dasturining qatlamlar mundarijasiga yuklanadi.
Arc Toolbox instrumenti yordamida “IDW” tahlili ishga tushiriladi va balandlik nuqtalari asosida avtomatik tarzda sirt yaratadi.
Yaratilgan sirtdan gorizontal chiziqlarni avtomatik tarzda chizib olish uchun “Surface-contour” buyrug`i yordamida amalga oshiriladi
Yaratilgan yoki ayrim joylari yangilangan qishloq xo’jaligining
1:10000 masshtabdagi topografik kartasini nashr qilish yoki boshqa format birligiga o’tkazish mumkin
5-Laboratoriya mashg’ulot Mavzu: Arcscene ilovasidagi dasturdagi ma’lumotlar bo‘yicha dizayn berish tartibini o‘rganish Biriktiriladigan oyna boshqaruv elementlarini tasvirlarni sozlash uchun displey bo’yicha siljitish mumkinligiga e’tibor bering. Bundan tashqari, bu erda ko’rsatilgan ba’zi instrumentlar va opstsiyalar faqatgina ArcScean ga tegishli bo’lishi mumkin, va shuning uchun boshqa ilovalarda yo’q.
№
Ta’rifi
1
Insturmentlar paneli ( Tools) kamera nishoni va kuzatuvi xolatini boshqarish uchun foydalaniladigan bir necha navigatsiya insturmentlaridan tashkil topgan. Bu insturmentlar 3D tasvirlari va ma’lumotlarning o’zaro aloqasini optimallashtiradi.
2
Mundarija jadvalida qatlamlari tasvirlashning bir necha usullari mavjud: chizishlar tartibi, manbaa bo’yicha yoki qatlamda tanlovlarni keltirish bo’yicha tartibga keltirilsa, qatlamlar ustida yo’l ko’rsatilgan bo’ladi.
3
Insturmentlar paneli inturmentiga kurzor yurgizilganda yo’l- yo’riqlar paydo bo’ladi. Siz uning nomi va imkoniyatlarini tez bilib olishingiz mumkin.
4
Kul rang soxa bo’yicha sichqonchaning o’ng tugmasini bosish boshqa insturmentlar panelini kiritishga yo’l ochadi. Suningdek sozlash ( Customize) menyusida insturmentlar panelini tanlash yoki bekor qilish mumkin.
5
Agar qo’shilib ketgan oynadan foydalanilmasa, u aylanib ketadi, uni to’g’irlash uchun qo’shimcha saxifaga bosing.
6
Navigatsiya belgisi 3D muxitida navigatsiya uchun turli xil insturmentlar foydalanishda ko’rinishi o’zgaradi. ArcScene da 3D – globus yuza qismi yo’q.
Relef qatlamlari. ArcScene mundarija jadvalidagi qatlamni faqatgina balandligini belgilaydi. Buning o’rniga drapirlashning xar bir qatlami uchun boshqa qatlamlardan qatiy nazar balandlik ma’lumotlari manbaini ko’rsatish lozim.
Relef qatlamlari boshqa qatlamlar boshqa qatlamlar uchun asosiy balandlikni ifodalaydi. Balandliklar xaqidagi ma’lumotlar manbalariga bitta kanalli DEM rastlar, TIP va +ercain ma’lumotlar to’plami kiradi. ArcScene balandlik xaqidagi ma’lumotlar manbai sifatida terrain ma’lumotlar to’plamini to’gridan to’g’ri ishlata olmaydi, shuning uchun rastryoki TIP dagi ko’rib chiqilayotgan soxani eksport qilish zarurdir.
Drapirlash qatlamlari.
Drapirlash qatlamlari balandlik ma’lumotlari manbalari sifatida boshqa qatlamlardan foydalaniladi. Qatlamni 3D yuza qismida tasvirlash uchun undan drapirlash qatlami kabi foydalanish kerak. Masalan, siz aerofotosuratlar va ularga bog’langan obektlarni tog’ cho’qqilarini drapirlash uchun ishlatishingiz mumkin.
Suzuvchi qatlamlar. Suzuvchi qatlamlar balandlikning yuza qismida joylashmagan kenglik obektlari yoki rastrlarni tasvirlash uchun ishlatiladi. Masalan, suzuvchi qatlamlar yer osti va yer usti inshoatlari, samalayotlar, bulutlar kiradi.
ArcSceneda suzuvchi qatlam xar bir yuza qism uchun bog’liq bo’lmagan xolda tasvirlanadi va muntazam ifoda yordamida yoki obektlar qatlami geometriyasi ichida saqlangan z- ifodadan foydalanish yordamida balandlik xaqida axborot olish mumkin. Z- ifodaga ega bo’lmagan suzuvchi qatlam, geometriya avval nol balandlik ifodalari bilan ta’svirlanadi.
Rastlar va 2D obektlar ishorasiz suzuvchi qatlam sifatida ArcScene ga qo’shiladi.
Rasmlarda ArcScene dagi qatlam xususiyatlari (LayerProperties) dialog oynasidagi asosiy balandlik opsiyasi ko’rsatilgan. Rasmdagi o’zgarishlar asosiy balandliklar (Base Heights) qo’shimcha saxifasida tanlangan turli xil variantlarni namoyish qiladi.
ArcScene. ArcScene 3D tasvirini ko’rish vositasi xisoblanadi va perspektivani generatsiya qilish uchun yaxshi to’g’ri keladi, ularni 3D vektorli va rastrli ma’lumotlar bilan ishlash va navigatsiya uchun ishlatish mumkin. Open GL texnologiyasiga asoslangan ArcScene murakkab uch o’lchamli chiziqli ramzlar va tekturani, shuningdek TIP ni tasvirlash va yuza qismini yaratishga qodir. Xamma ma’lumotlar xotiraga yuklanadi, bu yetarlicha tez navigatsiya, panoramalash va masshtabni o’zgartirishni ta’minlaydi. Vektorli obektlar o’zgarishsiz ta’svirlanadi, rastrli ma’lumotlar esa qator ustunlarining berilgan soniga muofiq yoki yechimni pastlatishga ega ma’lumotlardir.
