O’zbеkiston Rеspublikasi Soqliqni Saqlash Vazirligi Toshkеnt farmatsеvtika instituti Farmakognoziya kafеdrasi

 
Talabalar bilimini sinash va baholash usullari
 
Talabalar bilimini sinash va baholashda qanday usulni tanlash, o‘tilayotgan fan, 
qo‘yilgan maqsad, o‘qituvchining tanlovi kabilarga bog‘liq. 
Dars jarayonida metodlarni qo‘llash bo‘yicha joriy va oraliq nazorat ballar 
qanday belgilanishi va ularni mavzuga ajratilgan vaqt va balldan kelib chiqib qanday 
moslashtirishni ko‘rib chiqqanmiz. Masalan, amaliyot darsini modellashtiruvchi 
o‘yin metodini qo‘llab o‘tildi, deylik, eng yuqori ball 10 bo‘lsin. Joriy nazorat 
bo‘yicha amaliy mashg‘ulotda maksimal 2 ball berish ko‘zda tutilgan bo‘lsa, demak, 
Ball
Baho
Talabaning bilim darajasi
85 - 100 
A'lo 
Xulosa va qaror qabul qilish; Ijodiy fikrlay olish; 
Mugtaqil mushohada yuritish; Amalda qo‘llay 
bilish; Mohiyatini tushunish; Bilish, aytib berish; 
Tasavvurga ega bo‘lish. 
71 -85 
Yaxshi 
Mustaqil mushohada yuritish; Amalda qo‘llay 
bilish; Mohiyatini tushunish; Bilish, aytib berish; 
Tasavvuiga ega bo‘lish. 

---

116 
10 ball olgan talabaga jurnalga 2 ball, 9 ball olganga esa 1,8 ball, o‘yinda 7 ball 
olganga 1,4 ball, agar maksimal ball 5 bo‘lsa, 9—10 ball, 7-8 ball bo‘lgani 4 va 
hokazo tarzda moslashtirib baho quyib chiqamiz. Oraliq baholash ham metodlar 
bo‘yicha alohida baholash ko‘zda tutilgan bo‘lsa, shunday moslashtiriladi. 
Keng qo‘llaniladigan nazorat uslublaridan og‘zaki metodlardir. Og‘zaki 
nazoratning afzalliklariga shaxsiy munosabat, o‘qituvchining talaba bilan jonli 
muloqoti, uning fikrlarini nutq shaklida ifodalashga mashq qildirish, bilimlarni 
yanada chuqurroq tekshirish maqsadida pedagog tomonidan qo‘shimcha savollar 
berish imkoniyatlari kiradi. Bunda talaba bilan jonli muloqot olib boriladi. Talaba 
o‘z fikrini o‘rtoqlashish, boshqalarning nuqtayi nazarini tahlil qilish uchun katta 
imkoniyatga ega. Pedagog tomonidan qo‘yilgan savolga og‘zaki javob berishga 
tayyorlanish doimo talabaning faol fikrlashi bilan bog‘langan. 
Og‘zaki javob yaxshi tayyorlangan talabaga o‘zining iqtidorini,qo‘shimcha 
egallagan bilimlarini namoyish etishga imkon beradi. Bevosita muloqot tufayli 
pedagogda savol-javob davomida talabaning bilimlari to‘g‘risidagi taa‘ssurot 
vujudga keladi, e'tirozlarni, barcha gumonlarni bartaraf etish imkoni bo‘ladi. Lekin 
bu usulda subyektiv omil asosiy o‘rinda turadi. 
Talabalar bilimini baholashda testlar muhim o‘rin tutadi. Testlar talabalar 
bilimini baholash, bilim olishga ko‘maklashishdan tashqari masala yechish, referat 
yozish, savolga og'zaki yoki yozma javob yozish kabilardan quyidagi jihatlari bilan 
ajralib turadi. 
Testlar talabalar bilimini nazorat qilishning obyektiv usuli hisoblanadi, sababi 
unda o‘qituvchi bilan talaba o‘rtasida vujudga kelgan munosabatlar hech qanday 
rol o‘ynamaydi va talaba bilimini baholashga ta'sir etmaydi. 
Testlarni yakuniy nazoratdan tashqari mavzuni boshlashdan avval ham, joriy 
va oraliq nazoratda ham qo‘llash mumkin. 
Mavzu bo‘yicha dars o‘tishdan avval qo‘llanilgan pre-testlar talabalar diqqatini 
shu testdagi asosiy xatolarga, o‘rganilayotgan kategoriyalarga qaratish imkonini 
beradi. Pre-testda unga tanish bo‘lmagan g‘oya, tushuncha, gohida alohida so‘z 

---

117 
bilan to‘qnash kelib, ularni mustaqil o‘rganishga harakat qiladi. Ular talabani 
mustaqil ishlashga undaydi, yo‘llanma beradi. 
Oraliq testlar darsni o‘zlashtirish jarayoni qanday kechayotganini nazorat qilish 
imkonini beradi. Oraliq testlaraing natijasini muhokama qilish jarayonida fandagi 
asosiy tushunchalarni samarali takrorlash va xotirada saqlash imkoni vujudga keladi. 
Testlar talabalar bilimini butun dastur bo‘yicha, shuningdek, tor tanlash 
doirasida yoki alohida ahamiyatga ega, yoxud an'anaviy o‘zlashtirish qiyin 
tushuncha, mavzular bo‘yicha nazorat qilish, baholash imkonini beradi. 
Testlar talabalar bilimini tez tekshirish imkonini beradi. Bu ayniqsa, oraliq 
testlar o‘tkazish uchun qulay, chunki test javoblariga ko‘ra o‘qituvchi dastur 
bo‘yicha o‘z ishini, dars o‘tiladigan savollarni ko‘rib chiqadi, kelgusida dars 
o‘tishda qaysi savollarga ahamiyat berishni mo‘ljallaydi. 
Testlar talabalar bilimini sinash va baholashda qator afzalliklarga ega bo‘lish 
bilan birgalikda, kamchiliklari ham bor. Test savollarini tuzish ko‘p mehnat, vaqt 
talab qiladi. Shuning uchun keyingi paytlarda o‘qituvchilar ko‘proq tayyor test 
savollaridan foydalanishmoqda. Testning yana bir kamchiligi, tavakkal qilib javob 
topishning mumkinligidir. 
Talabalar bilimini sinash va nazorat qilishda masala, mashqlardan ham keng 
foydalanish mumkin. Masala - mashqlar talabaning bilimini keng ko‘lamda 
tekshirish, olgan nazariy bilimini real hayotda qo‘llay bilish imkonini ochib beradi. 
o‘rganilayotgan savolni mohiyatini talaba tushunganr yoki tushunmaganini 
aniqlaydi. 
Bu usulning ham o‘ziga xos kamchiliklari bor. Birinchidan, talabani hisoblash 
bilan birga keng mushohada yuritishga yo‘naltiruvchi masala-mashqlar tuzish 
oson emas. Ikkinchidan, talabalar hisob-kitobga haddan ziyod berilib ketib, nazariy 
jihatdan tahlil qilishga kam e'tibor qaratishadi. Uchinchidan, masala-mashqlar tor 
doiradagi savollarni qamrab oladi. 
Talabalar bilimini sinash va baholashning keyingi paytda keng qo‘llanilayotgan 
usullaridan