O’zbеkiston rеspublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

Rasm 5. Boldirning fassioplastik amputatsiyasi 
A- teri kesmasi belgilanib olindi; B- teri, teri osti yog kletchatkasi va fassiyadan 
tashkil topgan laxtaklar ajratib olingan; V- jaroxat tikilgan. 
Laxtakni oyoq – oyoqni kaysi yuzasidan ajratib olish xam axamiyatga egadir, lekin 
bunda kuyidagi narsalar e’tiborga olish kerak:
1. Operatsiyadan sunggi chandik chultokning ishchi yuzasidan bulmasligi lozim. 
Oyoq uchun bunday yuza bo’lib oldingi va medial yuzalar, oyoq uchun esa orqa va pastki 
yuzalar xisoblanadi. 
2. Teri protez kuyilganda vujudga keladigan katta yuklamani kutara olishi kerak. 
Buning uchun laxtakni mustaxkam va elastik kismlardan kirkib olish lozim, masalan, boldir 
va son uchun oldingi yuza, elka uchun esa orqa tashki yuzalar xisoblanadi (jadval 1). 
N.I.Pirogov bo’yicha suyak plastik operatsiyaning afzalliklari. 
Bular kuyidagilardir: 
1. Mustaxkam tibbiy tayanch nuktasi (tovon dumbogi)ni xosil qilish 
2. «Erni xis qilish» tuygusini saklanib kolishi. 
3. CHultokning uzaytirilishi, ba’zi bir modifikatsiyalarda esa (pastki amputatsiya) – 
oyoqning uzunligini saklab kolishi. 
4. Bemorlarga keyinchalik botinka tipidagi yoki sun’iy boldir – tovon bo’g’imi 
kuyilgan protez kuyish mumkinligi. N.I.Pirogov bo’yicha suyak-plastik amputatsiyani qilish 
texnik tomondan ancha kiyinchilik tugdiradi.
1. Boldir-tovon bugmining medial boylamini kesilayotganda orqa boldir operatsiyasi 
tarmoklarining jaroxatlanishi tovon suyagining nekroziga olib keladi.
2. Axill payining xaddan ortik chuzilib ketishi tovon suyagi dumbogining katta boldir 
suyagining oxiridan chikib ketishiga olib keladi.

---

3. Tayanch nuktasining tovon suyagi dumbogiga kuchishi (gorizontaldan vertikalga 
utishi) Axill payi ostidagi sinovial xaltaning bursitiga olib kelishi mumkin.
N.I.Pirogov bo’yicha suyak-plastik amputatsiyaning modifikatsiyalari. 
Suyak-plastik amputatsiyalar texnikasi nisbatan murakkab, lekin funksional natijalari 
yaxshi bo’ladi. Lekin bu amputatsiyalar kam oyoqlaniladi. Uk otar kurollar va portlovchi 
moddalardan olingan ogir jaroxatlardan, ularda infeksiya bulsa bu operatsiya tavsiya 
etilmaydi. Bu amputatsiya obliteratsiyalovchi arterosklerozda bo’ladigan oyoqning distal 
kismi ishemiyasida xam qilinmaydi.
Laxtakli amputatsiyalar 1,2 va kup laxtakliga bulinadi. 2-laxtakli amputatsiya 
kilinganda oldingi laxtak orqasidagiga karaganda uzunrok bo’iishi va xosil bulgan chandik 
oyoq yoki oyoqning tayanch yuzasida bulmasligi kerak. 
Teri laxtaklarini yashovchanligini ta’minlash uchun ularni keng oyoqcha bilan 
ta’minlash kerak, ularni kiyib olganda esa teri osti yog kletchatkasi va fassiyalar bilan 
birgalikda olish kerak - bu teri fassial laxtak bo’ladi, agar suyak fassiya bilan yopilsa 
fassioplastik, pay bilan yopilsa- tendoplastik, mushak bilan-mioplastik, suyak bilan yopilsa-
suyak plastik amputatsiya deyiladi. 
Amputatsiya kilinganda chultok yuzasini berkitish uchun aylanma amputatsiyalarda 
teri kesmasining satxini va laxtakli amputatsiyalarda teri laxtaklarini uzunligini e’tiborga 
olib, yumshok tukimalarning zaxirasini tashkil qilish kerak. Aylanma amputatsiyalarda 
terining kesmasi kesilib. gaxmin kilingan oyoq yoki oyoqning segmenti diametrini ulchab 
unga oyoq yoki oyoqning shu erdagi aylanasining 1/6 kismini teri kiskarilishiga kushib 
olinadi. Oyoq yoki oyoqning diametri shu segment aylanasining 1/3 iga
tengdir. Bu xolda bukuvchi mushaklar tomonida terini kiskarishi yozuvchi tomondagiga 
karaganda 2 marta kuchlirok bo’ladi. Agar amputatsiyaning laxtakli usuli kilinayotgan bulsa, 
ikkala laxtakning uzunligi suyagi kesilayotgan oyoq yoki oyoq segmentining diametriga teng 
bo’iishi kerak. Bitta laxtak doimo ikkinchisidan uzunrok bo’lib, diametrning 2/3 kismini 
tashkil qilish kerak, bu esa xosil bulgan chandikni oyoq yoki oyoq chultogining ishchi 
yuzasidan tashkarida bo’iishini ta’minlaydi. 
Suyak chultogini etarli darajada yumshok tukimalar bilan berkitish kerak, aksari 
xolatda nuksonli chultok vujudga kelishi mumkin, bu esa oyoq yoki oyoqni protezlash ishini 
kiyinlashtiradi. Xususiy fassiyani teri laxtagiga kuyilishi xarakatchan chandik xosil 
bo’iishiga olib keladi.