O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi

 
Barbituratlarning uxlatuvchi ta’siriga ko‘ra guruhlanishi 
 
Uzoq ta’sir etuvchilar 
O‘rtacha 
ta’sir 
etuvchilar 
Qisqa ta’sir ettuvchilar 
Barbital 
Barbamil 
Geksenal 
Fenobarbital 
etaminal 
Butobarbital 
Barbituratlar zaharli bo‘lishiga qaramasdan tibbiyotda ishlatiladi va zaharlanish hollari 
ko‘p uchrab turadi. Barbituratlarning letal dozasi terapevtik dozaga qaraganda 20 baravar ko‘p. 
Masalan, barbital uchun 6-10 g, fenobarbital uchun 4-6 g ga teng. 
Barbituratlarning terapevtik va eng kam zaharlilik dozalari (mg/%) 
Ba’zi barbituratlar kumulyativ ta’sirga ham ega. O‘lim ro‘y berganda patologik-anatomik 
tekshirishlar barbituratlar uchun hech qanday xarakterli alomatlar ko‘rsatmaydi. SHu sababli 
zaharlanganda biologik ob’ektni sud kimyoviy tahlili qilish nihoyatda katta ahamiyatga ega. 
Albatta, bunda preparat miqdorini aniqlash zarur. 
Barbituratlar bilan zaharlanganda ularning bir qismi jigarda parchalanadi - zararsizlanadi, 
bir qismi buyraklar orqali peshob bilan tashqariga chiqib ketadi. 

---

55 
Barbituratlarning peshob bilan ajralishi ularning kimyoviy tuzilishiga bevosita bog‘liq, 
masalan sog‘lom kishilarda o‘tkazilgan tajribalarning ko‘rsatishicha qabul qilingan barbitalning 
70-80%, fenobarbitalning 15-20% peshob bilan chiqariladi. SHuning uchun zaharlanish ro‘y 
berganda, albatta bemor peshobini tekshirish zarur. Barbituratlarning ta’sir kuchi ularning 
organizmdagi barqarorligini belgilaydi, ya’ni organizmga uzoq ta’sir etadigan barbituratlar 
jigarda ko‘p parchalanmaydi, aksincha peshob bilan chiqib ketadi, qisqa muddatli uyqu 
keltiradigan geksenal, tiopental kabi barbituratlar jigarda tez parchalanadi. Ular ichki organlarga 
deyarli bir xilda tarqaladi. 
Barbituratlarning biologik ob’ektlar tarkibida saqlanish muddatini olimlar turlicha (1,5 
oydan 14 oygacha) ko‘rsatadi. Bu albatta barbituratlarning kimyoviy tuzilishi bilan bog‘liq.
Barbituratlar bilan zaharlangan bemor uzoq vaqt uxlaydi, ba’zan 1-2 kungacha 
uyg‘onmaydi, xurrak otib nafas oladi, qon bosimi pasayadi, oyoq-qo‘llari soviy boshlaydi, 
ba’zan ko‘ngli aynib qusadi, pirovardida nafas va qon tomirlar ishini boshqaruvchi 
markazlarning falajlanishi natijasida o‘lim sodir bo‘ladi.