Teoretik qism
Bachadon fibromiomasi.
Bu kasallik xavfsiz o’sma turi xisoblanib, 20% ayollarda uchraydi.Olimlarning fikricha kasallik 40 yoshda oshgan ayollarning har 2tadan 1tasida uchrar ekan.O’smaning o’sishi xayz ko’rish vaqtidan boshlanib, menopauza vaqtida avj oladi.0.6-1% holatlarda bu o’sma havfli turiga o’tadi.Fibromioma biriktiruvchi to’qimadan iborat bo’lgani uchun sarkomaga aylanishi osonroq kechadi.Fibromioma har qanday yoshda uchrashi mumkin, asosan 40-50 yoshdan keyin bunday holatlar ko’p kuzatiladi.Ammo bir mioma ikkinchisidan farq qiladi.Bir tizimli miomalardan ko’ra tarqalgan miomalar ko’proq uchrashi mumkin.
Bachadon fibromiomasi silliq mushak hujayralari local proliferatsiyasinatijasida rivojlanadi.O’sma o’sishi bilian strukturasida fibroz elementlar ko’paya boradi.Bachadonning qisqarishi miometriyda taranglashish maydonini yuzaga keltiradi, bu esa yetilmagan hujayralarning o’sishini tezlashtiradi.Miometriyda taranglashish maydoning ko’p bo’lishi ko’p sonli bachadon fibromiomalarining paydo bo’lishiga olib keladi.Bachadon fibromiomasida qondagi esterogenlar tarkibi o’zgarmagan bo’lsa ham, ularning rivojlanishi gomonal disbolansigajumladan giperesterogeniyaga ham bog’liq. Kasallikni balog’at yoshiga yetishdan oldin va menopauzadenkeyin rivojlanish hollari ko’p uchraydi. Menopauzadan keyin bachadon fibromiomasi o’sishdan to’xtaydi va ko’p hollarda teskari rivojlanish jarayonlari boshlanadi. Homiladorlik bachadon fibromiomasini o’sishini tezlashtiradi. Ko’pincha giperesterogeniya keltirob chiqaradigan holatlarda paydo bo’ladi (anovulatsiya, poliplar va endometriy giperplaziyasi). Ba’zan bachadon fibromiomasi hayz ko’rish normada bo’lgan ayollarda ham rivojlanishi mumkin.O’smaning sarkomaga aylanishi 1% hollardagina kuzatiladi. Avvaliga o’sma mushak tolalari oralig’ida paydo bo’ladi,keyinchalik o’sish yo’nalishiga qarab bachadon fibromiomasining intramural (bachadon devoriga), submukoz (endometriyga qarab o’sadigan) va subserroz (qorin bo’shlig’iga qarAB o’sadigan) turlari farqlanadi.
Intramural (bachadon devoriga) bachadon fibromiomasi ko’proq paydo bo’lib chegaralangan, o’z kapsulasiga ega har xil kattalikdagi tugunlar ko’rinishida bo’ladi.Bachadon serbar boylamida joylashgan bachadon fibromiomasini boylam ichi bachadon fibromiomasi deb atashadi.
Submukoz (shilliq parda ostida) bachadon fibromiomasi ular ham oyoqchali va anchagina kata o’chamli bo’lib, ba’zan hech qanday belgilarsiz kuzatilishi mumkin. Odatda bunday bachadon fibromiomalar oyoqchadagi o’smalar ko’pincha charviga va ingichka ichakning ichak tutqichiga yopishgan bo’ladi. Bachadon fibromiomalari ikkilamchi yopishish joyidan qon bilan qo’shimcha ta’minlanadi va o’sish jaroyonida ushbu qo’shimcha manbaa asosiyga aylanishi mumkin. Oyoqcha nekrozlansa (masalan, buralib qolganda) o’sma qon bilan ikkilamchi ta’minlanishga bo’g’liq bo’lib, parazitar bachadon fibromiomasiga aylanadi.
Hayzga bog’liq patologik qon ketishlar (odatda giperminoreya) kuzatilib, uning intensivligi sekin asta ko’payib boradi va yaqqol anemiyaga sabab bo’lishi mumkin. bachadon fibromiomasini o’rab turgan endometriyning shilliq osti qavati nekrozi, yoki bachadonning cho’zilishi va buning natijasida qonayotgan yuzaning kattalashishi va intramural bachadon fibromiomasi o’sib ketganda miometriyning qisqarish funksiyasi susayishi oqibatida ko’p qon ketishi uchraydi. Ko’pncha bachadon fibromiomasi endometriy giperplaziyasi va poliplar bilan birgalikda uchrashi ham patologik qon ketishga olib keladi. Ba’zihollarda hayz oralig’idagi qon ketishlar ham kuzatiladi.bachadon fibromiomasi organizmdagi jisiy gormonlar muvozanatiga binobarin hayz ko’rishning muntazamligiga ham ta’sir etmaydi. Og’ri asoratlanmagan bachadon fibromiomasi odatda og’riqsiz kechadi. Qattiq og’riq odatda oyqchaning buralib qolishi va bachadon fibromiomasi tuguning nekrozlanishi bilan bog’liq. Hurujsimon og’riq bachadon bo’shlig’iga kirib boruvchi submukoz bachadon fibromiomalariga hosdir.
Odatda miomatoz bachadon yoki tugun kattaligi 10-12 haftalik homila holatiga to’g’ri kelsa, yoki undan kata bo’lsa, kichik chanoq a’zolarining ezilishiyuzaga kelishi mumkin. Siydik ajratishning tezlashishi bachadon fibromiomasi qovuqni ezib qo’yishidan kelib chiqadi.Siydik tutilishi miomatoz o’sish natijasida yuzaga kelgan bachadon retroversiyasida kuzatiladi. Bunda uning bo’yni oldinga, orqa uretrovezikal burchak tomonga suriladi va siydik chiqarish kanali simfizga qisilib qoladi. Gidroureter, gidronefroz va piyelonefrit boylamlar ichidagi tugun siydik naylarini ezib qo’yishi tufayli kuzatiladi. Qabziyat defekatsiyaning qiyinlashishi bachadon orqa devorida joylashgan kata tugunlar evaziga bo’lishi mumkin.
Bepushtlik bachadon fibromiomasi tuxum hujayraning bachadon naylari bo’ylab harakat qilishiga va kontseptus implantatsiyasiga yo’l qo’ymaydi. Bachadon burchaklari sohasida joylashgan, kata intramural bachadon fibromiomalar ko’pincha bachadon naylarining intersitsial qismini berkitib qo’yadi.Submukoz bachadon fibromiomasining ustidagi endometriy, endometriyning boshqa qismlariga nisbatan, tsiklning boshqa fazasida bo’lishi mumkin. Submukoz yoki intramural bachadon fibromiomasi bor ayollarda bola tashlash va oy kuni yetmasdan tug’ish hollari ko’p uchraydi.
-
Anamnez yig’ish
-
Qin orqali tekshirish (bimanual)
-
UZD (UTT)
-
Funksional testlar o’tkazish
-
Bachadon bo’shlig’ini zond bilan tekshirish
-
Bachadon bo’shlig’I va bachadon bo’yni kanalini alohida alohida qirib gistologik tekshirish. Bunda alohida ehtiyotkorlik talab qilinadi, chunki tugunlar nekrozga uchragan bo’lsa qon ketishiga saba bo’lishi mumkin.
-
Laporoskopiya
-
Giteroskopiya va biopsiya qilish, bunda asosan submukoz tugunlar aniqlanadi.
-
Gisterosalpingografiya (GSG), bunda contrast moddani bachadon va shilliq qavatida to’planish nuqsoni kuzatiladi (Braun shpritsi yordamida contrast modda 5 minut davomida yuboriladi).
-
Kompyuter va yadro-magnit-rezonans (YaMRT) tomografiya.
Bemorning yoshi, jarayon lokalizatsiyasi, tarqalish darajasi, atrof toqimaning yallig’lanish alomatlari bor yo’qligiga qarab konservativ yoki operativ davo qilinadi.
Mashg’ulot an’anaviy tarzda suhbat va savollarga javob berish ko’rinishida o’tkaziladi.
Ushbu mashg’ulotda foydalaniladigan yangi pedagogik texnologiyalar:
“mushuk qopda”
Ish uchun kerak:
-
Savollar va variantlar jamlamasi
-
Guruxdagi talabalar o’rni bo’yicha raqamlar
-
Toza qog’oz va ruchka
Ishning borishi
-
Guruxdagi barcha talabalar raqamlari bo’yicha 3tada kichik guruxchalargabo’linadilar.
-
Xar bir kichik guruxcha aloxida stolga o’tiradi, toza varoq va ruchka tayorlashadi.
-
Qog’ozga sana, gurux raqami, fakultet, qatnashuvchi talabalarning ismi sharifi yoziladi.
-
Gurux a’zolaridan biri o’qituvchi yoniga borib, bonvertdan savol variantini oladi. Bu variantlar alohida bo’lib, ularning qiyinlik darajasi bir xil bo’lishi lizim.
-
Talaba oz varog’iga savolini yozib oladi va ishni bajarish uchun 15 daqiqa vaqtni belgilab qo’yadi.
-
Kichik guruxlar o’zaro vazifani muxokama qilishadi, javoblarni yozishadi.
-
O’qituvchi talabalarni boshqa guruxlardagi talabalar bilan muloqot qilmasligi uchun qattiq nazorat qilishi lozim.
-
15min.dan keyin javoblar varaqasi yig’ib olinadi.
-
Mashg’ulot davomida o’qituvchi to’g’rilikni, vazifaning adolatli bajarilayotganligini nazorat qilib boradi.
-
Guruxchaning barcha a’zolari bir xil ball oladilar.
Maksimal – 0,8 ball
0,8 – 0,7 “5”
0,6 – 0,4 “4”
0,4 – 0,1 “3”
-
“2”
-
Javoblar varog’iga o’qituvchi ball va imzo qo’yadi.
-
Talabaning olgan balli uning shu mashg’ulatdagi teoretik qism uchun joriy baho bo’lib hisoblanadi.
-
Jurnal pastki qismidagi bo’sh joyga o’rkazilgan o’yin belgilab qo’yiladi va gurux sardori imzo qo’yadi.
-
Talabalar ishi o’qituvchida saqlanadi.
Interaktiv o’yin
«zaif bo’g’in»
Ish uchun kerak:
-
Alohida varoqlarda pechatlangan savollar to’plami
-
O’yin dalolatnimasini tuzish uchun gurux ro’yxati yozilgan varoqlar
-
Sekundamer
Ishning borishi
-
O’yin pedagog tomonidan yordamchi talaba yordamida o’tkaziladi
-
Xisobchi talaba varoqqa sanani, guruxraqamini, fakultet, o’yin nomi va talabalar ro’yxatini yozib chiqadi
-
O’qituvchi savollar ketma-ketkligi bo’yicha talabalarga savollar beradi.
-
Talaba 5sek. Ichida javob berishi lozim
-
O’qituvchi “to’g’ri” yoki “noto’g’ri” deb javobni baholab boradi. Agar noto’g’ri bo’lsa o’qituvchi o’zi to’g’ri javobni aytadi
-
Xisobchi talaba familayasi to’g’risiga javob to’g’ri yoki noto’g’riligiga qarab “+” yoki “-” qo’yib boradi
-
Talaba shu xildagi 2 turdagi savollardan o’tadi
-
Ikkinchi turda talaba ikkita minus olsa u o’yindan chetlatiladi, huddi «zaif bo’g’in» kabi
-
O’yin qolgan talabalar bilan yangi aylana bo’ylab davom etteiriladi. Ularda yana yangi tur taklif qilinib, yangi savollar berib boriladi. Birinchi tur kabi 2ta minus olgan talaba o’yindan chiqadi.
-
Turma-tur eng kuchli o’yin ishtirokchisi aniqlab olinadi
-
Varoqdagi talaba familiyasi to’g’risiga o’qituvchi o’sha talabaning qaysi turda “bosh o’rin” bo’lganligini registratsiya qilib boradi
-
O’yin maksimal 0,8 ball bilab baholanadi. Birinchi 2 ta turda «zaif bo’g’in» bo’lgan talaba 0 ball oladi.
3-turdan keyingi javoblar – 0.2 ball
4-turdan keyingi javoblar – 0.4 ball
5-turdan keyingi javoblar – 0.6 ball
Eng kuchli qatnashchi 0.8 ball oladi.
-
Talabaning olgan ballari asosida joriy baho qo’yiladi.
-
Jurnal pastki qismidagi bo’sh joyga o’rkazilgan o’yin belgilab qo’yiladi va gurux sardori imzo qo’yadi.
-
O’yin dalolatnomasi saqlab qo’yiladi
-
Analitik qism
-
Testlar:
-
Qaysi funksional diagnostik test ikki fazali menstruatsiya sikli haqida ma’lumat beradi?
-
Bazal termometriya*
-
Kariopiknotik indeks*
-
Qorachiq simptomi*
-
Qin ajralmasi taxlili
-
Siydik taxlili
-
Ichki jinsiy a’zolar fiksatsiya apparatiga taluqli
-
Dumg’aza bachadon boylami*
-
Kardinal boylamlar*
-
Siydik pufagi – bachadon boylamlari
-
Chanoq tubi fatsiyari
-
Bachadonning keng boylami
-
Tuxumdonlarni qon bilan ta’minlaydi
-
Tuxumdon arteriyasi tarmoqlari*
-
Bachadon arteriyasining tuxumdon tarmoqlari
-
Ichki pudendal arteriya tarmoqlari
-
Son arteriyasi taroqlari
-
Bachado arteriyasi va tuxumdon arteriyasi anastamozi*
-
Homiladorlikda unga bog’liq ravishda qinda quyidagi fiziologik o’zgarishlar paydo bo’ladi
-
Qin devorining qon bilan ta’minlanishi keskin kuchayadi*
-
Qin devorining yumshashi*
-
Qin devori mushaklarining giperplaziyasi va gipertrofiyasi
-
Qin muxitining ishqoriy bo’lishi
-
Qin sianozi*
-
Normal menstrual siklning o’ziga hos xususiyatlari
-
Anovulyatsiya
-
Tuxumdonda sariq tananing hosil bo’lishi*
-
Sikl ikkinchi yarmida gestogenlarning ko’payishi*
-
Ovulyatsiya*
-
Yuqoridagilarning hech biri sodir bo’lmaydi
-
Anovulyator menstrual siklga hos
-
Follikulaning davomli persistensiyasi*
-
Organizmda siklik o’zgarishlar
-
Follikulalar atreziayasi*
-
Sikl birinchi fazasida getagenlar ko’payishi
-
Ovulyatsiya
-
Gipotalamus quyidagi gormonlarni ishlab chiqaradi
-
FSG relizing faktori
-
Estrogenlar
-
Gestagenlar
-
Gonodotropinlar
-
LG relizing faktori
-
Menopauza oldi davrida bachadon fibromiomasini asosiy to’xtatish metodlari
-
Bachadon bo’shlig’ini qo’l bilan diagnostik tekshirish*
-
Qirmani gistologik tekshirish*
-
Androgenlardan foydalnish
-
17-oksiprogesteron kapronat qo’llash
-
Sintetik gestagen preparatlar qo’llash
-
Ovulyatsiyani stimulyatsiya qilish uchun quyidagi preparatlardan qaysilari qo’llanilmaydi?
-
Follikulin*
-
Klomifen
-
Profazi
-
Klostelbegit
-
Oksitotsin*
-
Monofazali kombinirlangan estrogen-gestogen preparatlariga kiradi
-
Regulon*
-
Yuqoridagilardan hech biri
-
Regividon*
-
Diane 35*
-
Depo-provera
-
Normada anovulyator sikl qachon kuzatiladi?
-
Perimenopauza davrda*
-
Latatsiya davrida*
-
Pubertat davrda*
-
Bunday sikl normadagiga tegishli emas
-
Jinsiy yetilish davrida
-
Postmenopauza paytida jinsiy yo’llar orqali qon ajralmalarini kelish sabablari:
-
Endometriy raki*
-
Bachadon bo’yni raki*
-
Bachadon shilliq osti miomasi
-
Tuxomdonlar raki*
-
Xomiladorlik
-
Gemorragik shokning asosiy klinik simptomlari:
-
Akrosianoz*
-
Ipsimon puls*
-
Oligouriya va anuriya*
-
Gipertenziya
-
Ritmik puls
-
O’tkir massiv qon yo’qotishda bemorning og’irlik darajasini baholash
-
Dinamikada kuzatuv yo’q
-
Soatlik diurez*
-
Tana rangi va harorati*
-
AB o’zgarmaydi
-
Arterial va markaziy venoz bosim*
-
Ovulyatsiya haqida ma’lumot bermaydigan javoblarni ko’rsating:
-
Menstruatsiyaning 6-7 kunida qondagi jinsiy gormonlar konsentratsiyasini aniqlash*
-
Dominant follikula rivojlanishini UTT yordamida kuzatish
-
Endometriydan olingan qirindini gistologik tekshirish*
-
Laporoskopiya ( tuxumdon yuzasida stigm aniqlanishi)
-
Bazal temperatura grafigi tahlili
-
Metrorragiya bu:
-
Bachadonda atsiklik qon ketish*
-
Menstruatsiya ritmini o’zgarishi*
-
Menstruatsiya davomiyligining ortishi
-
Menstruatsiya vaqtida ko’p qon ketish
-
Menstruatsiya miqdorini kamayishi
-
Yuvenil davrda bachadon fibromiomasi rivojlanishning asosiy mexanizmlari:
-
Follikula atreziyasi*
-
Follikula persistensiyasi
-
Gipolyuteinizm
-
Giperprolaktinemiya
-
Qon ivish tizimining buzilishi
-
Amaliy qism
-
bachadon fibromiomasi bor bemorlar kuratsiyasi
-
Abrasio cavi uteri kichik operatsiyalarda qatnashish
-
Shoshilinch holatlarda (qon ketishda) yordam ko’rsatish
-
Qin orqali bimanual tekshiruv o’tkazish
-
Erta, kechki va postgemorragik asoratlarni aniqlash
-
Oynada bachadon bo’ynini ko’rish
-
Bilimlar, amaliy ko’nikmalar va maxoratlarni nazorat qilish formalari
-
Og’zaki
-
Yozma
-
Vaziyatli masalalarni yechish
-
Amaliy ko’nikmalarni o’zlashtirganlikni namoyish qilish
-
kundalik nazoratning baholash kriteriyalari
№
|
O’zlashtirish (100%) ballari
|
Ball
|
Talabaning bilim darajasi
|
1.
|
96-100
|
|
Hammasi hisoblanadi va xulosa chiqariladi:
Ijodiy fikrlash, mustaqil ravishda taxlil qilish, amaliyotda qo’llay bilish, interaktiv o’ynlarda yuqori aktivlikda ishtirok etish, ijodiy nuqtai nazardan qarash.
Vaziyatli masalalarni to’g’ri yechish va javoblarni to’liq asoslab berish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
|
2.
|
91-95
|
A’lo
«5»
|
Ijodiy fikrlash, mustaqil taxlil qila olish, amalyotda qo’llay bilish,
interaktiv o’ynlarda yuqori aktivlikda ishtirok etish, ijodiy nuqtai nazardan qarash.
Vaziyatli masalalarni to’g’ri yechish va javoblarni to’liq asoslab berish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
|
3.
|
86-90
|
|
Mustaqil taxlil qila olish, amalyotda qo’llay bilish,
interaktiv o’ynlarda yuqori aktivlikda ishtirok etish, ijodiy nuqtai nazardan qarash.
Vaziyatli masalalarni to’g’ri yechish va javoblarni to’liq asoslab berish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
|
4.
|
81-85
|
|
Amaliyotdaqo’llaybilish, Vaziyatlimasalalarnito’g’riyechishvajavoblarnito’liqasoslabberish. Savollarningtubma’nosinianglabyetish. Bilish,
ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
|
5.
|
76-80
|
yaxshi
«4»
|
interaktivo’ynlardayuqoriaktivlikdaishtiroketish, ijodiynuqtainazardanqarash.
Vaziyatlimasalalarnito’g’riyechishvajavoblarnito’liqasoslabberish. Savollarningtubma’nosinianglabyetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
|
6.
|
71-75
|
|
Vaziyatlimasalalarnito’g’riyechishvajavoblarnito’liqasoslabberish. Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish
|
7.
|
66-70
|
|
Savollarning tub ma’nosiga tushuna oladi,
Vaziyatli masalalarni to’g’ri yecha oladi,
Savollarning tub ma’nosini anglab yetish. Bilish, ishonch bilan javob berish, aniq tasavvurga ega bo’lish va mavzu bo’yicha aloxida savollarga javob bera olish
|
8.
|
61-65
|
qoniqarli
«3»
|
Vaziyatlimasalalrniyechishdaxatolargayo’lqo’yish, biladilekinishonchbilanjavobberaolmaydi, mavzubo’yichaaloxidasavollarboyichaaniqtasavvurgaega.
|
9.
|
55-60
|
|
Biladi, oziga ishonmasdan javob beradi, qisman tushunchaga ega.
|
10.
|
54 va past
|
qoniqarsiz
«2»
|
To’liq tasavvurga ega bolmaslik, javob bera olmaslik
|
-
Mashg’ulotning xronologik kartasi
№
|
Mashg’ulot bosqichlari
|
Mashg’ulot shakli
|
Davomiyligi 324 min
|
1
|
O’qituvchining kirish so’zi (mavzuni asoslamasi)
|
|
4
|
2
|
Amaliydarsmavzusiningmuxokamasi, talabaningbiliminiyangipedogogiktexnologiyalar (kichkinaguruxlar, vaziyatlimasalalar, oyinlar, slaydlar, videofilmlarvahk)niqo’llaganholdabaholash
|
So’rab, tushuntirish
|
60
|
3
|
Muxokamadan xulosa chiqarish
|
|
5
|
4
|
Talabalarda aniq tushuncha(kompyuter programmalar, sxemalar, algoritmlar, va hk) paydo bo’lishiga yordamlashish va izoxlab berish,
|
|
50
|
5
|
O’zlashtirilgan amaliy ko’nikmalar bo’yicha talabalar mustaqil ishlari
|
Fantomlar va mulyajlar bilan ishlash, mavzu bo’yicha filmalr tamosha qilish.
|
100
|
6
|
asosiynazariyvaamaliyishlarnatijalarinivaumumiyguruxlarfoalyatlariniyakundabaholashvamashg’ulotrejasidagidarajagayetishganliginioydinlashtirish.
|
Og’zakisovoljavob, yozmasavoljavob, testlar, amaliyishlarnatijalarinitekshirish, muxokamaqilish.
|
100
|
7
|
O’tilgan dars bo’yicha o’qituvchining xulosalari.
Talabalar bilimini 100 ball li sistema boyicha baholash va ularni e’lon qilish. Keyingi mashg’ulot uchun savollar top’plamini berish
|
Informatsiyalar, mustaqil tayyorlanish uchun savollar
|
20
|
-
Nazorat savollari
-
Menstruatsiya siklining 5ta boshqarilish darajasini sanang
-
Menstruatsiya siklining boshqarilishida qayta bog’lash mexanizmi qanday tushuntiriadi?
-
Tuxumdon siklini tushuntiring
-
Bachadon menstrual siklni boshqarishda qanday gormonlar ishtirok etadi?
-
Yuvenil qon ketishda diagnostika uchun qanday TDF usullari qo’llaniladi?
-
Yuvenil yoshda bachadon fibromiomasi patogenezi
-
Yuvenil davrda qon ketishda gormonal gemostaz maqsadida qanday preparatlar qo’llaniladi?
-
Reproduktiv yoshda bachadon fibromiomasi ning differensiyal tashxislash
-
Reproduktiv yoshda bachadon fibromiomasi ni davolash taktikasi
-
Klimakterik qon ketishda operativ davolashga ko’rsatmalar
-
Tavsiya etiladigan adabiyotlar
Do'stlaringiz bilan baham: |