O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

 
Elektromagnit tizimidagi o‘lchash asboblari
Elektromagnittizimidagi o‘lchash asboblarida g‘altakning o‘lchanadigan tok hamda engil 
plastinka shaklidagi magnitlangan po‘lat o‘zak bilan o‘zaro ta’sirlashishlaridan foydalaniladi (2.1-
rasm). 
2.1-rasm. Elektromagnit tizimidagi o‘lchash mexanizmining qurilmasi 
O‘lchanadigan tok I A g‘altakdan o‘tadi va o‘zakniB magnitlaydi.O‘q V o‘zak plastinasini 
markazi orqali o‘tadi. SHuning uchun o‘zak g‘altakga cho‘zilgan xolda, o‘qni tok kattaligiga I 
bog‘liq bo‘lgan burchakga og‘diradi.
Elektromagnit tizimidagi asboblarni yutuqlari: doimiy va o‘zgaruvchan bo‘lgan tok 
zanjirlarida foydalanish mumkinligi; nisbatan katta toklarni o‘lchash mumkinligi; foydalanishning 
ishonchliligi, konstruksiyasini soddaligida namoyon bo‘ladi.
Kamchiliklari: shkalani bir tekisda emasligi, asbob ko‘rsatkichini tashqi magnit maydoni 
ta’siriga bog‘liqligidan iborat.
Elektrostatik tizimdagi o‘lchash asboblari 
Elektrostatik tizimdagi o‘lchash asboblario‘lchash mexanizmalaridagi harakatlanuvchi 
qismlarning siljishlari, ikkita elektrik zaryadlangan o‘tkazgichlarni o‘zaro ta’sirlashuvi oqibatida 

---

100 
bo‘lib o‘tadi. Voltmetrlarda qo‘llaniladigan o‘lchash mexanizmining prinsipialsxemasi 2.2-rasmda 
ko‘rsatilgan. 
2.2-rasm. Elektrostatik tizimdagi o‘lchash mexanizmining qurilmasi 
O‘lchagichning harakatlanmaydigan qismi ikkita parallel bo‘lgan metall plastinklardan 
A
, 
xarakatlanuvchi qismi esa yoysimon plastinkalar sektoridan 
B
lardan tuzilgan. O‘lchash 
mexanizmlarining qismlaridagi kuchlanishni o‘lchashlarda harakatlanmaydigan va harakatlanuvchi 
plastinkalar turli ishorali zaryadlar bilan zaryadlanadi. Plastinkalar orasida elektrik maydon 
vujudga keladi, uni ta’siri ostida harakatlanuvchi plastina harakatlanmaydigan plastinalar 
oralig‘idagi kengliklarda cho‘ziladi. SHunday qilib, xarakatlanuvchi plastinani burilish burchagi 
va, bundan kelib chiqib, asbobning ko‘rsatuvchi mili, o‘lchanayotgan kuchlanishga proporsional.
Elektorstatik tizimdagi o‘lchash asboblarining yutuqlari: ko‘rsatkichlarni tashqi magnit 
maydoni va harorat hamda o‘rab turuvchi muxitga bog‘liq emasligi; yuqori darajada aniqligi; 
konstruksiyasining oddiyligi; uncha ko‘p bo‘lmagan xususiy elektrenergiyani iste’mol qilinishi. 
Kamchiliklari: asbob ko‘rsatkichini tashqi elektr maydonga bog‘liqligi; havo namligini 
ta’siri; bunday asboblarni ampermetr sifatida foydalanishni imkoni yo‘qligi.