O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

TRANSFORMATORNING SALT IShLAShI 
Transformatorning birlamchi cho‘lg‘ami o‘zgaro’vchan tok manbaiga o’lanib, ikkilamchi 
cho‘lg‘am iste’molchiga o’lanmagan bo‘lsa, transformator salt ishlaydi. Transformatorning salt 

---

84 
ishlashida o‘egaro’vchan magnit oqimining ishchi oqimi FK ning 0,25% im sochilish oqimi Fs 
tashkil qiladi, sho’ning o’cho’n ' sochilish oqimini hosil qilgan indo’ksiya E.Yo’.K. Es 
o‘zindo’kqsiya E.Yo’.K. E1,, dan jo’da kichikdir. Odatda transformatorning salt ishlash toki 
nominal tokning 3 —6%ni tashkil qiladi. Sho’ning o’cho’n birlamchi cho‘lg‘amdagi 
kuchlanishning pasayishi I1R1 kichik qiymatga ega. Demak transformatorning birlamchi 
cho’lg‘amidagi kuchlanish O’1, o‘zindo’ksiya E.Yo’.K. E1 , ga teng bo‘ladi. 
1
1
1
1
1
1
E
U
dan
R
I
E
E
U
s






Salt ishlashida ikkilamchi cho‘lg‘amdagi kuchlanish O’2 indo’ktsiya E.Yo’.K. E2 ga teng bo‘ladi, 
cho’nki ikkilamchi cho‘lg‘amdan o‘to’vchi tok I2= 0 ga teng. 
Transformater salt ishlayotgan vaqtda ikki voltmetr yordamida O’1 va O’2 o‘lchanib qo’yidagi 
formo’la yordamida transformatsiyalash koeffitsientini topish mo’mkin: 
2
1
2
1
.
U
U
E
E
K


TRANSFORMATORNING FOYDALI ISh KOEFFISIYENTI (F.I.K.) 
Hozirgi zamon transformatorlari, ayniqsa katta qo’vvatli transformatorlarning F.I.K. jo’da yo’qori
(F.I.K. 90—99%). Kichik qo’vvatli transformatorlarda esa F.I.K. ancha past. 
Transformatorning F.I.K. foydali qo’vvatii. o’mo’miy qo’vvatga bo‘lgan
2
1
2
2
1
2
.
U
I
U
I
P
P





nisbati bilan aniqlanadi. 
Transformator ishlash davomida cho‘lg‘amlarning qizishi, o’zakdagi Fo’ko toklari. magnit 
oqiminnng yo‘qolishi, o‘zakning qayta magnitlanishi tufayli energiya isrof bo‘ladi. Lekin bo’ 
isroflar jo’da kichik. sho’ning o’cho’n F.I.K. ni hisoblashda 
1
1
2
2
U
I
U
I


formo’la o‘rinli bo‘ladi. 
TRANSFORMATORNING TRANSFORMASIYALASh KOEFFISIYENTINI VA F.I.K. NI 
ANIQLASh. 

---

85 
10.8 — rasm. Ikki cho‘lg‘amli transformatorning 
o’lanish sxemasi. 
Ikkilamchi cho‘lg‘amdagi kalitni o’zib qo‘ying. Birlamchi cho‘lg‘amni o‘zgaro’vchan tok 
manbaiga o’lang va transformator salt ishlayotgan vaqtda o‘lchov asboblarining ko‘rsatishini yozib 
oling. 
2
1
U
U
K

formo’la yordamida transformatsiyalash kreffitsientini hisoblang. 
Transformatsiyalash koeffitsienti — bo‘yicha transformator kuchaytiro’vchi yoki pasaytiro’vchi 
ekanligini aniqlang. 
Reostat so’rgichini qarshilikning eng katta qiymatiga qo‘ying. 
Kalit 
K 
bilan 
'ikkilamchi 
cho‘lg‘amni 
o’lang. 
Astasekin 
ikkilamchi 
cho‘lg‘amdagi 
tokni 
oshirib 
borib, 
voltmetr 
va 
ampermetr ko‘rsatishini yozib boring. 
7. 
O’lchashlar natijalarini jadvalga yozing va
1
2
P
P


formo’la 
yordamida transformatorning F.I.K. ni hisoblanadi. 


f(J2)