O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti

(suspensiya, emulsiya, eritmalar tayyorlash uchun mo’ljallangan 
granulalar va kukunlar) dori shakllarini standartlash 
Darsning maqsadi: 
Suspenziya ta‘rifi, xosil bo‘lish yo‘llari va umumiy texnologiyasi. 
Suspenziya turg‘unligiga ta‘sir etuvchi omillar (flokulyasiya, sedimentasiya, zarrachalarning 
cho‘kish tezligi, zarrachalar o‘lchamining kattalashuvi)
Parenteral dori vositalariga suvli va suvsiz eritmalar, suspenziya, emulsiya va quruq 
moddalar (kukunlar,g’ovak massalar, tabletkalar) kiradi. Quruq moddalarni ishlatishdan oldin 
steril erituvchida eritiladi. Xajmi 100 ml va undan ortiq bo’lgan parenteral eritmalar infuzion 
eritmalarga kiradi.
Amaliyotda uchraydigan dori moddalari katta-kichikligi bilan kolloid zarrachalarga yakin. 
Ularning ko‘pchiligi gidrofil (suv bilan namlanadigan)dir. Bunday moddalardan mikstura — 
suspenziyalar "qiynash" usuli bilan tayyorlanadi.
Rp.: Magnii oxydi 20,0
Aguae purificatae 200 ml
M. D. S. 1 osh qoshiqdan har 10 min.
Shamcha turlari 

---

115 
Ichishdan oldin chayqatilsin.
(kislotalar bilan zaxarlanganda).
Magniy oksid zarrachasining diametri 0,2—0,8 mkm, undan tashkari ular gidrofil modda. Suv 
bilan yaxshi ezilgandan keyin agregativ turg‘un mikstura olinadi, faqat 2—3 soatdan keyin 
sezilarli sedimentatsiyalanishini ko‘ramiz. Miksturani ichishdan oldin chayqatilsa, dispersligi 
oldingi holiga oson qaytariladi. Miksturalarni muxokama kilayotgan turlari agregat turg‘unligi 
liofobli zolni dzeta-potensialiga o‘xshash ustki gidrotatsiyalangan, osilgan faza va sirt 
potensialining hosil bo‘lishiga sabab bo‘ladi.
Dispersion usul bilan suspenziyalarni tayyorlash. Chayqatiladigan miksturalar 
Ko‘pol dispersli moddalarning suspenziya holatigacha maydalanishi quyidagicha amalga 
oshiriladi:
1. Mexaniq dispergirlash. 2. Elektr yordamida dispergirlash — Volt yoyida metalni arralash bilan. 
3. Ultratovush yordami bilan dispergirlash. 4. Kimyoviy yo‘l — peptizatsiya bilan dispergirlash.
Dorixonalarda suspenziyalar mexaniq dispergirlash usuli bilan tayyorlanadi. qolgan usul 
zavodlarda qo‘llanadi. Mikstura osilmalarda dispers darajasini oshirishda — eng oddiy usul, 
mexaniq dispergirlash usuli bo‘lib, hovonchada suyuq xo‘llanuvchi muxitda moddalarni 
maydalashdir. Kukunlarni quruq hovonchada ezilganda 50±5 mkm dan kam bo‘lgan zarrachalar 
olish mumkin emas. Dispergirlash davrida suyuqlik qo‘shilganda zarrachalarni katta-kichikligini 
5—0,1 mkm gacha etkazish mumkin. Bu quyidagicha tushuntiriladi: maydalanadigan moddalar 
qattiqligini kamaytirish va undan keyin suyuqliklarni bo‘laklarga bo‘lish xossasiga asoslanib, 
suyuqlik moddalarni mayda teshiklarga kirib olib, ularni kengaytiradi va yana ham 
maydalanishiga olib keladi.
Shunday qilib, moddalar parchalanishini osonlashtiradi va yaxshi natijalar beradigan 
kuchdir. B. V. Deryagin aniqlashicha 1 g qattiq moddaga 0,4—0,6 ml suyuqlik (40—60%) 
qo‘shilganda suyuq muxitda yuqori darajada dispergirlash vujudga keladi. Dispersion usul bilan 
mikstura-suspenziyalar juda ko‘p tayyorlanadi — ularni chayqatiladigan miksturalar (Muxturae 
agitandae) deb ataladi. Bunday miksturalarning barchasiga "Ichishdan oldin chayqatilsin", degan 
yorliq yopishtiriladi.