O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni Saqlash Vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Psixologiya

og`zaki nutq; 

 
yozma nutq.  
Og`zaki nutqning o`zi 2 turga bo`linadi: 
            muloqot 
 
kommunikativ
 
 
 
     interaktiv 
 
 
      perseptiv
 
 
 

---

113 
 
1)
 
 og`zaki  nutqning  eng  sodda  turi  - 
dialog
,  ya‟ni  allaqanday  masalalarni 
birgalikda  muhokama  qilayotgan  va  hal  etilayotgan  hamsuxbatlar  tomonidan  olib 
boriladigan suxbat hisoblanadi. 
2)
 
og`zaki  nutqning  ikkinchi  bir  turi  - 
monolog 
nutq  bo`lib,  uni  bitta  kishi 
boshqasiga  yoki  uni  tinglayotgan  ko`plab  kishilarga  qarata  gapiradi:  bunga 
o`qituvchining hikoyasi, o`quvchining javobi, doklad va shu kabilar kiradi.  
                                 Nutqning psixologik xarakteristikasi 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
NUTQNING 
XUSUSIYATLARI 
 
IFODALILIGI 
 
TA‟SIRCHANLIGI 
 
TUSHUNARLILIGI 
 
MAZMUNIYLIGI  
PAND-NASIHAT 
O‟GIT 
ILTIMOS 
BUYRUQ 
KO‟RSATMA  
MASLAHAT  
NUTQNING  
FUNKSIYALARI 
IFODALASH 
TA‟SIR 
KO‟RSATISH  
XABAR BERISH  
BELGILASH 
NUTQ  TURLARI  
OG‟ZAKI 
YOZMA 
ICHKI 
MONOLOGIK 
DIALOGIK 

---

114 
 
 
 
 
Muloqot  jarayonida  odamlar  bir-birlarini  idrok  qilish  mexanizmlarini  aniqlash 
borasida  qator  psixologik  qonuniyatlar  kuzatilgan.  Bunday  mexanizmlarga 
identifikatsiya, refleksiya va stereotipizatsiyalar kiradi.  
2-shakl 
 
 
 
 
    Identifikatsiya       
         Reflektsiya      
             Stereotipizatsiya 
Identifikatsiya
  -  shunday  psixologik  hodisaki,  bunda  suxbatdoshlar  bir-birlarini 
to`g`riroq idrok qilish uchun o`zlarini bir-birlarining o`rniga qo`yib qo`yishga harakat 
qiladilar.  Ya‟ni,  o`zidagi  bilimlar,  tasavvurlar,  hislatlar  orqali  boshqa  birovni 
tushunishga  harakat  qilish,  o`zini  birov  bilan  solishtirish  (ongli  yoki  ongsiz) 
identifikatsiyadir.  Masalan,  birinchi  marta  dars  o`tayotgan  pedagogning  ichki  holatini 
uning xamkasbi yaxshi tushunishi mumkin.   
Refleksiya
  -  muloqot  jarayonida  suxbatdoshning  pozitsiyasidan  turib,  o`zini 
tasavvur  qilishdir,  ya‟ni  refleksiya,  boshqa  odamning  idrokiga  taalluqli bo`lib, o`ziga 
birovning ko`zi bilan qarashga intilishdir.