O„zbekiston respublikasi sog„liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

Rasm 13. Olikard-40 retard mikrosferalarni tuzilishi 
1- 
qand  donachasi;  2-  Izosorbid  mononitrat  saqlovchi  qatlam;  3-
dozalovchi membrana 
DZQVlarni sifatini baholash: 
1.  DZQVlarni katta-kichikligi 
2.  Fraksion tarkib 
3.  Sochiluvchanligi 
4.  Ta‘sir etuvchi moddani miqdori 
5.  Dori moddani erish tezligi 
DZQVni yaratishdagi muammolar: 
 1.  DZQVlar  olish  usulini  tanlash  asosan  dori    moddaning  fizik-kimyoviy 
xossasiga  /suyuq,  qattiq/  va  qobiq  hosil  qiluvchi  moddaning  /jelatin,  MS,  AFS/ 
polyar  va  nopolyar  erituvchilarda  erishi,    tayyor    mahsulotning  avvaldan 
mo‗ljallangan  xossaga  ega  bo‗lishini  ta‘minlashiga/  issiqlik,  kimyoviy 
reagentlarga turg‗un, oshqozon muhitiga chidamli va ta‘siri uzaytirilgan/ bog‗liq . 
 2.  DZQVlar  qobig‗i  eruvchan,    erimaydigan  va  yarim  o‗tkazuvchan 
xossasiga ega bo‗lishi mumkin.  Ta‘sir etuvchi moddaning ajralib chiqishi qobiq 
turiga  va  qalinligiga  bog‗liq.    Dori  modda  DZQVdan  eriydigan  qobiq 
biosuyuqlikda  eriganidan  so‗ng,    erimaydigan  qobiqda  esa  diffuziya  yo‗li  bilan 
ajralib  chiqadi.    YArim  o‗tkazuvchan    qobiqda  kichik  molekulali  substrat 
/erituvchi  modda/  mikrokapsulalar  ichiga  o‗tib,  dori  moddaning  ajralishini 
ta‘minlashi kerak. 
 3.  DZQVlar  o‗lchami  ularning  fizik-mexanik  xossalaridan    granulometrik  
tarkibi,    sochiluvchanligi,  zichligi,    sochiluvchan  zichligi  va  boshqalarni 
belgilaydi. 
 4. Suvda yaxshi eriydigan dori moddadan  DZQV olish jarayonining asosiy 
sharti-  bu  suvli  muhitini  ishlatmasdan,  dispersion  muhit  sifatida  vazelin  moyi,  
polimer 
eritmasi 
organik 
erituvchida 
/atseton/eritiladi. 
Yog‗larda 
/moylarda/eriydigan  moddalardan    mikrokapsulalar    tayyorlash  jarayonida 
dispersion  muhit  kapsulaga  olinayotgan  moddani  eritmasligi  va  polimer  bilan 
qo‗shilib    ketmasligi    kerak,  erituvchi  modda  dispersion  muhitga  qaraganda 
yaxshi uchuvchan bo‗lishi kerak. 

---

150 
 
 5. Uchuvchan  erituvchini bug‗latish usuli bilan olinadigan mikrokapsulalar 
o‗lchami  dispersion  muhitning    qovushqoqligiga,    polimer  eritmasining  
konsentratsiyasiga,    haroratiga,  polimer    eritmasining  hajmi,    dispersion  muhit 
hajmiga, mutanosibligiga va aylanish tezligiga bog‗liq bo`lishi kerak. 
Nanokapsulalar  mikrokapsulalarni  bir  ko‗rinishi  bo‗lib,  hozirda  xorijiy 
mamlakat farmatsiyasida qo‗llanila boshlandi. Ular qattiq dori turi bo‗lib,  yadro 
qismi  dorivor  modda  va  qobiq  qismi  monomolekulalar  polimeridan  tashkil 
topgan.    Ularni  katta-kichikligi  nanometr  o‗lchovida  o‗lchanganligi  tufayli 
ayrimlari in‘eksiya qilishda ishlatiladi.