O„zbekiston respublikasi qurilish vazirligi samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti

xususiy
va 
qarz
vositalarga 
bo‗linadi. Aylanma vositalarning 
xususiy manbalari 
qatoriga korxonaning foydasini, 
uning nizom kapitalini, shuningdek, qo‗shimcha va zahira kapitalini kiritish mumkin 
bo‗lib, ular ayniqsa korxonani boshqarishning aksionerlik shakli sharoitlarida ko‗proq 
ko‗zatilishi mumkin. 
Barqaror passivlar, masalan, ishchi va xizmatchilar oldidagi ish haqi bo‗yicha 
minimal ko‗chuvchi qarzdorlik, turli fondlarga (bandlik, sug‗urta, nafaqa va boshqa 
fondlar) ajratmalar bo‗yicha qarzdorlik, soliqlar, yig‗imlar va byudjetga to‗lovlar 
bo‗yicha va boshqa qarzlar ham aylanma vositalarning muhim ichki manbalari 
qatoriga kiradi. 
Qarz mablag„lari 
- bu chetdan, turli moliyaviy manbalardan jalb qilinadigan 
va odatda qaytarish sharti bilan ma‘lum bir to‗lov (foiz stavkalari) evaziga olinadigan 

---

~ 100 ~ 
mablag‗lardir. Ma‘lum kelishilgan shartlar asosida jismoniy va huquqiy shaxslardan 
qarzga olingan mablag‗lar ham qarz mablag‗lar tarkibiga kiradi. 
Bozor sharoitlarida birinchidan, aylanma mablag‗lar etarlicha bo‗lishi va ishlab 
chiqarish ehtiyojlariga bog‗liq bo‗lishi, ikkinchidan imkon qadar samarali 
foydalanilishi juda muhimdir. Ushbu ikkinchi holat uchun amaliyotda ikki 
ko‗rsatkich - mablag‗larning aylanuvchanlik koeffitsienti va bir aylanmaning o‗rtacha 
muddati qo‗llaniladi. 
Aylanuvchanlik koeffitsienti 
muayyan vaqt mobaynidagi aylanma mablag‗lar 
miqdorini yoki berilgan davrdagi aylanma mablag‗larning har 1 so‗miga to‗g‗ri 
keladigan mahsulot hajmini ko‗rsatadi. U quyidagi formula yordamida hisoblanadi: 
OC
Q
К
айл

bu yerda: 
Q - sotilgan mahsulot hajmi (buyurtmachiga topshirilgan ishlar hajmi); 
OC - aylanma mablag‗larning o‗rtacha qiymati. 
Aylanuvchanlik koeffitsientining kamayishi korxonaning aylanma vositalari 
aylanishining sekinlashayotganligidan dalolat beradi va aksincha.