O„zbekiston respublikasi qurilish vazirligi samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti

Tayanch iboralar: 
Samara. Samaradorlik. Kapital qo‘yilma. Iqtisodiy samaradorlik. 
Umumiy iqtisodiy samaradorlik. Qiyosiy iqtisodiy samaradorlik. Makroiqtisodiyot. 
Mikroiqtisodiyot. 
 
Nazorat uchun savollar: 
1. ―Investitsiya‖ va ―Kapital qo‗yilmalar‖ tushunchalarini farqlab bering.
2. Kapital qo‗yilmalarinng qanday moliyaviy manbalari mavjud va ularing 
farqi nimada? 
3. Siz kapital qo‗yilmalar samaradorligini aniqlashning qanday yo‗llarini 
bilasiz?
4. Investitsiyalarga nisbatan samarali variantni tanlash uchun qanday uslubdan 
foydalanish kerak?
5. Qurilish «lagi» nimani ifodalaydi? 
6. Investitsiyalar tuzilmasini yaxshilashning natijalari nimada ko‗rinadi? 
7. Investitsiyalar samaradorligini baholashning eng zamonaviy metodlaridan 
qaysilarini bilasiz? 
8. Kapital qo‗yilmalar samaradorligini oshirishning qanday yo‗llarini bilasiz?
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

~ 59 ~ 
5-MAVZU: QURILISHDA LOYIHALASHTIRISH 
IQTISODIYOTI VA UNI TASHKIL ETISH 
 
Reja: 
5.1. Qurilishda loyihalashtirish maqsadi va vazifalari. 
5.2. Loyihalash bosqichlari va loyiha hujjatlarining tarkibi. 
5.3. Loyiha yechimlari iqtisodiy samaradorligini baholash. 
5.4. Loyiha yechimlari iqtisodiy samaradorligini oshirishning asosiy 
yo‗nalishlari. 
 
5.1. Qurilishda loyihalashtirish maqsadi va vazifalari 
Har bir qurilish ob‘yektini tiklashda avvalom bor, uning qurilishini amalga 
oshirishning texnik imkoniyatlari va iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiqligi ko‗rib 
chiqiladi. Bu vazifalar, savol va masalalar ―loyiha‖ deb nomlanuvchi maxsus hujjatda 
o‗z aksini topadi. 
Loyiha – 
bu quriladigan injenerlik inshooti yoki quyidagi ko‗rinishda namoyon 
etiladigan sanoat ishlab chiqarilishi yoki fuqarolar uchun mo‗ljallangan ob‘ktlarni 
shakllantirish bo‗yicha quyida keltirilgan maqsadlar tizimidir: 
-
qurilajak inshootning arxitekturaviy – rejaviy, konstruktiv – kopnovkali 
va texnologik yechimlarining grafik materiallari (chizmalari)dir; 
-
inshoot qurilishi texnik imkoniyatlari, konkret tabiiy muhitda 
bajariladigan ishlarning ishonchliligi va xavfsizligini asoslovchi hisoblash – 
tushuntirish matni; 
-
qurilish tannarxini aniqlaydigan va moliyaviy xarajatlar, moddiy – 
texnikaviy va mehnat resurslarining iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiqligini 
asoslab beradigan smeta–iqtisodiy qism. 
Qurilish ob‘yektining iqtisodiy samaradorligi, uning hayotiylik siklining 
xarakteri va funksiyallashuvining davomiyligi, chiqarilayotgan mahsulotning 
tannarxi, ekspluatatsiya va mehnat qilish sharoitlari ahamiyatli tarzda loyihaviy 
yechimlarning darajasiga, ya‘ni bir so‗z bilan aytganda, loyihaning qanday darajada 
tayyorlanganligiga bog‗liq bo‗ladi. 
Har qanday ob‘yektni loyihalash odatda bir nechta bosqichlarda amalga 
oshiriladi. Loyihalashning birinchi bosqichida g‗oya paydo bo‗lgandan so‗ng 
investitsiyalash maqsadlari: ob‘yektning qanday vazifa bajarishga mo‗ljallanishi, 
uning quvvati, ishlab chiqariladigan mahsulotlar nomentklaturasi, joylashish o‗rni 
aniqlanadi. 
Investitsiyalash 
imkoniyatlari 
va 
kutilayotgan 
texnik 
– iqtisodiy 
ko‗rsatkichlarga erishishni baholash olib boriladi. 
Birinchi bosqichda bajarilgan izlanishlar (ilmiy – tadqiqot ishlari) va ishlar 
asosida buyurtmachi (investor) g‗oyalarni amalga oshirish bo‗yicha ishlarni davom 
ettirish yoki ularni to‗xtatish bo‗yicha qaror qabul qiladi. Ijobiy qaror qabul qilingan 
taqdirda buyurtmachi qurilishi mumkin bo‗lgan ob‘yektning berilgan rayonda 

---

~ 60 ~ 
qurilishi kutilayotganligi to‗g‗risidagi ob‘yektni joylashtirish bo‗yicha oldindan 
kelishishni iltimos qilish tariqasidagi ariza bilan mahalliy hokimiyat organlariga 
murojaat qiladi. Mahalliy hokimiyat organlaridan ijobiy javob olingandan keyin 
buyurtmachi