O‘zbekiston respublikasi qishloq xo‘jalik

DIFFUZIYA SHARBATI

sharbatni 85-90S^o gacha izdirish

dastlabki defekasiya

Sa(ON)₂

asosiy defekasiya

sharbatni I-saturasiyasi

sharbatni 85-90S^o gacha qizdirish

sharbatni cho‘ktirish (filtrlash)

filtrlangan sharbatni nazorati

sharbatni 92-95S^o gacha qizdirish

sharbatni II-saturasiyasi

sharbatni filtrlash

sharbatni sulfidlash

sharbatni 126-128S^o ga qizdirish

sharbatni bug‘latib quyultirish

qiyomni sulfitasiyalash

qiyomni 85-90S^o gacha qizdirish

qiyomni filtrlash

qiyomni i-utfelga uzatish

Sxema-1. Diffuziya sharbatini tozalash.

Diffuziya sharbatini dastlabki defekasiyalash. Diffuziya sharbatini oxak bilan qayta ishlash usulini yaxshi natijalar berishi XX-asr boshlaridanoq ma’lum edi. Dastlabki defekasiyada oxak sutini qo‘llanilishini asoslashga katta xissa qo‘shgan olimlar ro‘s olimlari M Kovalskiy va S Kozakovskiylar ekanligi ma’lum. Oxak sutini kam miqdorlarda defekasiyada qo‘llanilishida bir qator moddalarni kolloid dispersiyasiga koagulyasiyalovchi ta’sir etayotganligi poydo bo‘la boshlaydi.

SHarbatdagi ishqor miqdorini ortishi bilan xosil bo‘layotgan cho‘qma zichligi ortib, sharbat esa tiniqlashib boradi. Defekasiya jarayoni, ya’ni diffuziya sharbatini oxak suti bilan tuyintirish uchun qo‘llaniladigan uskunaning nomi defekator deb ataladi (15-rasm).

Xar-bir gruxdagi kalloid moddalar despersiyalarini kaogulasiyalash uchun diffuziya sharbati uchun rN-ko‘rsatkichi mavjud. SHakarmas moddalar uchun koagulyasiya maksimumi yoki optimumi rN₂₀ 10,8-11,6 oralig‘ida bo‘ladi. Kaogulyasiya o‘tkazishdagi reaksiya muxitini optimumga etkazish uchun diffuziya sharbatiga lavlagi massasiga nisbatan 0,2-0,3% SaO sarflanadi. rN ko‘rsatkichi optimumdan yuqori bo‘lganda cho‘kmalar qisman petizasiyaga uchraydi, ya’ni xosil bo‘lgan cho‘kmalar parchalanish natijasida yana eritmaga aralashib qoladi.

SHuning uchun kalloid moddalarni yanada yaxshiroq kaogulyasiyasini ta’minlash va xosil bo‘lgan cho‘kmalarni parchalanishi oldini olish maqsadida diffuziya sharbatini defekasiyalash jarayonini ikki stadiyada: dastlab lavlagi massasiga nisbatan 0,2-0,3% SaO qo‘shilishi natijasida sharbatni rN-ko‘rsatkichi sekinlik bilan ortib 10,8-11,6 gacha etkaziladi va bunda kalloid moddalarning katta qismi kaogulasiyalanadi, so‘ngra sharbatni rN-ko‘rsatkichini 12,5-12,3 (asosiy defekasiya) gacha ko‘tarish maqsadida sharbatga oxakni qolgan qismi (lavlagi massasiga nisbatan 2,5-2,8% SaO) qo‘shiladi.

Dastlabki defekasiya davrida kalloid moddalar kaogulyasiyasidan tashqari kalsiyli tuzlar cho‘kishi va bir qator kislotalar neytralizasiyalanadi. Bu tuzlarni to‘liq cho‘kishi sezilarli darajada reaksiya kechayotgan muxitga bog‘liq.

Dastlabki defekasiyani optimal va Jadal defekasiyaga ajratadi. Optimal defekasiyada diffuziya sharbatiga oxak bir usulda, ya’ni sharbatni optimal rN ko‘rsatkichiga etkazish maqsadida oxakni hammasi birdan qo‘shiladi. Jadal dastlabki defekasiyada sharbatga qo‘shiladigan oxak miqdori sekinlik bilan bir miyorda 20-30 daqiqa davomida optimal ko‘rsatkichga etqaziladi.

Zavodlarda sovuq, issiq va qaynoq dastlabki defekasiya o‘tqaziladi. Sovuq dastlabki defekasiyada diffuziya sharbatiga gidrooksidkalsiy 50S^o da, issiq dastlabki defekasiyada 50-60 S^o da qo‘shilsa, qaynoq dastlabki defekasiyada esa diffuziya sharbati 85-90 S^o gacha qizdirilib so‘ngra unga oxak qo‘shiladi. Diffuziya sharbati tarkibidagi shakarmaslarni to‘liqroq cho‘ktirish uchun dastlabki defekasiyani 40-60S^o intervalda Jadal defekasiyada o‘tqazilishi maqsadga muvofiq xisoblanadi.Zavodlarda yaxshi pishib etilgan lavlagi dastlabki defekasiyani svuq yoki qaynoq o‘tqazilishidan qat’iy nazar yaxshi sfatli sharbat olinadi. SHu bilan bir payitda sharbatni qaynoq defekasiyadan o‘tqazilgani yaxshi filtirlanadi. Agarda zavoda ketirilgan lavlagilarni sfati past bo‘lgan xollarda sovuq defekasiyadan foydalanish yaxshi samara beradi, chunki sharbatdagi rang beruvchi moddalar miqdori pasayadi, oqsilli va pektinli moddalar tarqalishi qaynoq defekasiyanikiga nisbatan sezilarli pasayadi.

Dastlabki defekasiyani vazifasi nafaqat kalloid despersli moddalarni chuktirish, YUMB xosil kilish, bundan tashqari hosil bo‘lgan cho‘kmalarni yuqori xaroratli, ishqorli va asosiy defekasiyadagi kalsiy ionlariga bardosh beradigan chukmalar xosil qilishdan iborat.