O‘zbekiston respublikasi qishloq xo‘jalik vazirligi

Tayanch so‘z va iboralar: Korxonaning ishlab chiqarish quvvatini asoslash, Er – tuproq harakteristikasi va iqlim sharoitlari, Bug‘ ta’minoti, Suv bilan ta’minlash, Don omborining qurilish maydoniga kuyiladigan talablar, Texnologik sxemasini tanlash, Xom ashyo hisobi, Liniya, sex yoki zavodning ishlash grafigi

1. Loyihaning iqtisodiy asosi

Loyihalash vazifasiga asoslanib loyihalashdan avval loyihaning iqtisodiy asosi tuziladi.
Loyihaning iqtisodiy asoslashga kuyidagi kismlar kiradi: 1.Loyihalanayotgan korxona qurilishi haqida fikrlar 2.Qurilish uchun joy tanlash va asoslash.

3. 
   Korxona quvvatini aoslash.
   

Korxonalarni ko‘rish birinchidan mahsulotga bo‘lgan (sut, un, non, moy, sovun, margarin, va x.k) talabga, ikkinchidan mavjud regiondagi uxshash korxonalarning ishlab chiqarish quvvatiga bog‘liq holda xomashyo zaxiralari mavjudligiga qarab belgilanadi.
Qurilish uchun joy tanlash ikkinchi belgi asosida: Xomashyo va mahsulotga bo‘lgan talabga bog‘liq holda bajariladi. Agar loyihalanayotgan zavod tez buziladigan yoki transportlash nokulay xomashyo ishlatsa, korxona xomashyo yetishtiriladigan yerga yaqin o‘rnatilishi kerak. Bunday korxonalarga masalan moy ekstraktsiya zavodi (MEZ)lar kiradi. MEZda qayta ishlanadigan uruglar chiqayotgan moydan ancha ko‘p bo‘lgani uchun, uruglar usayotgan yerda MEZlarni joylashtirish kulay hisoblanadi. Aks holda uruglarni korxonaga yetkazish ko‘p mablag ketkazadi. qurilish uchun joy tanlayotganda ko‘pincha birinchi makrorayon, keyin mikrorayoni aniqlab olinadi. Misol uchun: Uzbekiston bo‘yicha ko‘p yillar mobaynida paxta yaxshi yetishtirilayotgan Karshi chuli va Mirza chul bo‘lganligi uchun Kashkadaryo va Sirdaryo viloyatlari yangi MEZlarni ko‘rish uchun Uzbekistonning makrorayoni aniqlanadi. Keyin esa mikrorayon aniqlanadi. Bu yerda ham shuningdek xomashyo printsipi ko‘riladi. Mirzachulda paxtaning ko‘p yetishtirilishi shu yerda MEZning o‘rnatishga, yoki Kashkadaryo viloyatidagi chul hududlarida paxta yetishtirishni ko‘paytirish natijasida paxta chigitlari ko‘paygani uchun shu yerda yangi MEZ kerak bo‘ldi va o‘rnatildi. paxta chigiti moy zavodlariga paxta tozalash zavodlaridan keltiriladi, shuning uchun MEZ larni paxta tozalash zavodlariga yaqin ko‘rish maqsadga muvofikdir. Ammo ko‘pincha MEZlarning quvvati paxta tozalash zavodlari quvvatidan ko‘p bo‘ladi. Bu holda 2-3 undan ko‘p paxta tozalash zavodlari MEZ ga biriktiriladi. MEZning esa shu zavodlarning eng katta quvvatlisi yaqiniga ko‘riladi. Bundan tashkari qaysi zavod yonidan temir yuli utishiga ham bog‘liq,chunki fakat uruglarni yetkazish bilan hisoblashmasdan balki tayyor mahsulotni aloxida yetkazib berishi bilan ham hisoblanishi kerak. Masalan: margarin zavodini mahsulotga bo‘lgan talabga qarab ko‘riladi, chunki margarin tez buziladi va sovuk omborxonalarda saqlanadi, aholiga sovutish moslamalari bor transport vositalarida tashiladi.
SHuning uchun margarin zavodlarini yirik shaharlarda, markazlarda u yerda yog mahsulotlari bor yo‘qligiga karamasdan joylashtirish kulay chunki moy mahsulotini yetkazish margaringa nisbatan osondir.