O‘zbekiston respublikasi qishloq xo‘jalik vazirligi

Xom-ashyoningnomlanishi

mevalari butun holatda danagi bilan ishlov berilib (turshak).	O‘rik
mevalari butun holatda danaksiz bo‘lib ishlov berilib yoki ishlov berilmasdan (kaysa)	O‘rik
mevasi pallalarga ajratilib ishlov berilib yoki ishlov berilmasdan (kuraga)	O‘rik
mevalari butun holatda danagi bilan ishlov berilmasdan	O‘rik

Quritilgan meva-sabzavot va kartoshkani tashqi muhit tahsiridan (namlanishdan yoki namligini yo‘qotishdan, zararkunandalar bilan zararlanishdan saqlash maqsadida) himoyalash uchun qadoqlanadi.
Quritilgan meva-sabzavotlarni qadoqlash uchun eng takomillashgan idish bu germetik yopiladigan tunuka idishlardir. Bu idish mustaxkam, qattiq, suv, suv bug‘lari va gazlarni o‘tkazmaydigan, kimyoviy neytral bo‘lgan metal materialdan tayyorlanib, mahsulotni unga qadoqlashda ichidagi havoni so‘rib olib yoki inert gaz bilan to‘ldirib yopish imkoniyatlari mavjuddir.
Metal idishlar qadoqlashda mustaxkamlik, havo o‘tkazmaydigan va zararkunandalardan absolyut himoya qilishi bilan boshqa turdagi idishlardan ustun bo‘lsada, oziq-ovqat sanoati uchun mo‘ljallangan tunuka ishlab chiqarish tannarxi qimmat va noyob material hisoblanadi. SHu sababli keyingi paytlarda ushbu material o‘rniga quritilgan meva-sabzavotlarni qadoqlashda har xil turdagi egiluvchan qadoqlash materiallaridan: termoplastik qoplamali karton, ko‘p qatlamli laminatsiyalangan plyonkalardan foydalanilmoqda. Bundan tashqari yumshoq qadoqlash materiallari: qog‘oz, karton, tsellofan va polietilendan ham foydalanish keng yo‘lga qo‘yilgan.
Qog‘oz va karton boshqa qadoqlash materiallaridan o‘zidan bug‘ va gazni o‘tkazuvchanligi bilan farq qiladi. Bu materiallar ularga qadoqlangan mahsulotni namlanishdan va mekaniq shikastlanishdan asrashga bardoshli emas, shuning uchun bunday materiallar ko‘p qavatli qilib, mahsulotni qisqa vaqtga saqlash uchun foydalaniladi. Qog‘oz va kartonning bug‘ va gazni o‘tkazuvchanligini kamaytirish maqsadida ularning ichki tomonidan bitum bilan yopishtirilib yoki yupqa polietilen qatlam bilan qoplanib idishlar tayyorlanadi.
TSellofanning o‘zi ham quritilgan meva-sabzavotlarni qadoqlash uchun yaramaydi. Agarda unga yupqa qatlam bilan polietin qoplansa tsellofanning mustaxkamligi ortib va termik payvanlanish xususiyati hosil bo‘ladi. Bunday xususiyatga ega bo‘lgan materialni biz viskoten yoki PTS (polietilenli tsellofan) deb nomlaymiz va ulardan mahsulotlarni avtomat qadoqlash uskunalarida keng foydalanamiz.
Hozirgi vaqtda polietilen qadoqlash plyonkalari ishlab chiqarishda keng qo‘llanilmoqda. Ushbu material eguluvchan bo‘lganligi sababli turli shaklga kirishi, hamda oson termik payvandlanishi mumkin. Lekin polietilen materiallarga qadoqlangan quritilgan meva-sabzavot mahsulotlari materialning mexanik tahsirlarga chidamli emasligi sababli tashqi qadoqlarga muxtojdir. Buning uchun polietilenga qadoqlangan mahsulotlar yana bir marotaba gofrlangan kartontondan, yog‘och yoki faneradan tayyorlangan qutilarga qadoqlanadi.
Quritilgan meva-sabzavotlarni qadoqlash usullari mahsulot tarkibidagi namlik miqdoridan, uning gigroskopligidan kelib chiqib turilicha bo‘lishi mumkin. Uzoq mumdadga saqlash, namliga past, hamda gigroskopligi yuqori bo‘lgan quritilgan mahsulotlar germetikligi yuqori bo‘lgan idishlarga, ya’ni tunuka bankalar yoki nam va gazni kam o‘tkazuvchi qog‘oz va polietilendan tayyorlangan kombinatsiyalan materialli idishlarga qadoqlanadi.
Quritilgan mahsulotlar ishlab chiqarishdan so‘ng, ular tarkibidan mavjud bo‘lishi mumkin bo‘lgan metall aralashmalardan tozalanib, navlanganidan so‘ng zudlik bilan qadoqlanadi.
Quritilgan meva-sabzavotlarni qanday turdagi idishlarga qadoqlash, qadoqlash miqdorlari, hamda saqlash tartibi GOST 12003-76 (Quritilgan mevalar. Qadoqlash, markirovkalash, tashish va saqlash) va GOST 13342-77 (Quritilgan sabzavotlar. Qadoqlash, markirovkalash, tashish va saqlash) bo‘yicha meyorlangan.
Ularga ko‘ra saqlash va tashish uchun quritilgan mevalar 25 kg.gacha, sabzavotlar esa 10 dan 25 kg.gacha miqdorda qadoqlanadi.
Quritilgan mevalarni saqlash va tashish uchun quyidagi qadoq idishlari ishlatiladi:
-GOST 13511 ga ko‘ra gofr kartondan tayyorlangan 5, 7, 9, 10, 11, 18 va 21 raqamli qutilar;
-GOST 13512 ga ko‘ra gofr kartondan tayyorlangan 16, 17, 19, 22, 23 raqamli qutilar;
-GOST 10131 ga ko‘ra qismlarga ajralmaydigan taxtadan tayyorlangan 2, 3, 7, 9, 10, 12 raqamli

qutilar;


-GOST 10131 ga ko‘ra faneradan tayyorlangan 6, 7, 9, 10 raqamli qutilar;

• 
  GOST 9338 ga ko‘ra 1, 2-1, 2-2 raqamli fanerali baraban qutilar;
  
• 
  GOST 17065 ga ko‘ra sig‘imi 20-28 dm3 bo‘lgan kartondan tayyorlangan baraban qutilar;
  

- GOST 2226 ga ko‘ra shimdirilmagan qog‘ozdan uch qavatli qilib tayyorlangan qoplar;
Quritilgan mayiz, olcha, o‘rik kuragasi va kaysa, hamda olxo‘rini istehmolchi bilan kelishilgan holda qog‘oz qoplarga qadoqlash mumkin.
SHu bilan birgalikda o‘rik kuragasi, tog‘olcha va mayizni 50 kg.gacha, hamda olma va nokni 30 kg.gacha qilib GOST 30090 ga ko‘ra ip-gazlamali oziq-ovqat qoplariga, hamda shakar qoplariga qadoqlashga ruxsat etiladi.
Istehmolchi uchun mo‘ljallangan quritilgan mevalar 1 kg.gacha miqdorda quyidagi idishlarga qadoqlanadi:
-GOST 10354 ga ko‘ra polietilen yoki polietilen-tsellofandan tayyorlangan termik payvandlanuvchi plyonkali paketlarga;
-ikki qavatli paketlarga: ichidagi material GOST 1760 ga ko‘ra podpergamentli; GOST 7730 ga ko‘ra tsellofan; GOST 9569 ga ko‘ra parafinlangan qog‘oz; tashqi qavati GOST18510 ga ko‘ra yozish uchun mo‘ljallangan qog‘ozdan yoki GOST 9095 ga ko‘ra bosma uchun mo‘ljallangan qog‘ozdan;
-folg‘ga va qog‘ozdan, laminatsiyalangan termik payvandlovchi materialdan tayyorlangan paket;
-laklangan tsellofandan tayyorlangan paket;
-laminatsiyalangan termik payvandlovchi materialdan tayyorlangan karton quti;
-ichida GOST 1760 ga ko‘ra podpergamentdan tayyorlangan vkladishli yoki parafinli qog‘ozdan, yoxud polimer plyonkadan qilingan qog‘oz quti.
Quritilgan meva-sabzavotlarni saqlash rejimlari ikki parametrlar bilan tavsiflanadi: saqlash omboridagi havoning harorati va nisbiy namligi bilan. Saqlash omborlarining o‘zi esa saqlash rejimlarini boshqariladigan va boshqarilmaydigan holatlari bilan farqlanadi. Saqlash rejimlari boshqariladigan omborlarga esa belgilangan harorat va havoning nisbiy namligini tahminlab beruvchi uskunalar bilan jihozlangan omborlar yoki sovutkichlar kiradi.

Ombordagi havo haroratini nazorat qilish uchun TS-7AM tipidagi termometr	Ombordagi havo namligini nazorat qilish uchun VIT-2 tipidagi psixometr

Omborlarda harorat va havoning nisbiy namligini nazorat qilish uchun mahsus termometrlar va psixometrlardan foydalaniladi. Ular omborning turli joylarida poldan 1,5 metr balanlikda joylashtiriladi, hamda asboblar ko‘rsatkichi bir kunda ikki marotaba ( soat 8⁰⁰ da va 17⁰⁰ da) olinib, maxsus jurnalga qayd etiladi.