O‘zbekiston respublikasi qishloq xo‘jalik vazirligi

Darsning maqsadi: Qabul qilingan paxta xom ashyosini omborlarda saqlash omborlari o‘lchamlari va sig‘imini va qoidalari bilan tanishish.

paxta asosan sentyabr, oktyabr va noyabr oylarida tayyorlanadi. paxta tozalash zavodlari shu uch oy davomida bir mavsumda tayyorlangan paxtaning taxminan 20% ini ishlay oladi. paxtaning qolgan ko‘p qismini uzoq vaqt saqlashga to‘g‘ri keladi.

paxtani uzoq vaqt saqlaganda tola va chigitning tabiiy xususiyatlarining buzulmasligiga yaxshi e’tibor berish kerak. paxtani yaxshi saqlash uchun kerakli shartlarning asosiysi uni omborlarga joylash vaqtidagi namligi GOSTga muvofiq I sort uchun 9,0; II sort uchun 10,0; III sort uchun 11,0 va IV sort uchun 13,0 % dan oshmasligi kerak.
Mashinalar bilan terilgan va namligi ruxsat etilgan normadan yuqori bo‘lgan chigitli paxta vaqtincha (5 kungacha) saqlash uchun qabul qilinadi. Bunday paxtani joylashda uning balandligi I va II sortlar uchun 4 m dan va qolgan sortlarniki 3 m dan ortiq bo‘lmasligi kerak.
Chigitli paxtani saqlash uchun sig‘imi 750, 1500, 3000, 4500 va 6000 t va temir-beton detallardan yig‘ilgan, pishiq yoki xom gpishtdan qurilgan yo‘iq ombor, to‘rt tomoni ochiq shiy’onlar yoki butunlay ochiq maydonchalardan foydalaniladi.
Saqlanayotgan paxta er osti suvlarining ta’siri bo‘lmasligi uchun omborlarning pollari 50 mm qalinlikda asfaltlanadi yoki 150 mm qalinlikda yirik tosh terib orasi mayda shag‘al bilan to‘ldiriladi, yoki 25 mm qalinlikda somonli loy bilan suvaladi, agar er osti suvlari ancha chuqur joylashgan bo‘lsa, tuproq yaxshilash tekislanib suvab qo‘yiladi. Chigitli paxtani yo‘iq omborlarda saqlash vaqtidagi zichligi, namligi 10-11% gacha bo‘lgan I va II sort paxta uchun 150-190 kg/m³ va namligi 12-14% bo‘lgan III va IV va paxta uchun 130-160 kg/m³ bo‘lishi kerak.
Chigitli paxtani ochiq maydonchalarda saqlash uchun paxta tayyorlash g‘aramlash maydonchalari tartibli ravishda quriladi.

1-rasm. paxtani usti yo‘iq omborlarda saqlash tartibi.