O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi

Konsullik huquqi tushunchasi va manbalari
Ma’lumki, konsullik aloqalari kelib chiqishi jihatidan xalqaro munosabatlardagi eng qadimiy institutlardan hisoblanadi. Hali o‘rta asrlardayoq konsullik munosabatlarini tartibga soluvchi ikki tomonlama shartnomalar tuzilganligi tarixdan ma’lum. Lekin ko‘p tomonlama xalqaro huquqiy manba bizning asrimizda ishlab chiqildi va u bugungi kunda davlatlarning konsullik munosabatlarini tartibga soluvchi eng asosiy huquqiy hujjatdir. Bu hujjat ham avvalgisi singari Birlashgan Millatlar Tashkilotining xalqaro huquq komissiyasi tomonidan ishlab chiqilgan, bir necha marta muhokama qilinib, xalqaro diplomatik konferensiyada qabul qilingan.
“Konsullik aloqalari to‘g‘risida”gi konvensiya 79 moddadan iborat yirik hujjat bo‘lib, unga qo‘shib ikki protokol qabul qilingan. Ularning mazmuni “Diplomatik aloqalar to‘g‘risida”gi Vena konvensiyasining protokollari kabidir. Konvensiya konsullik faoliyatiga oid atamalarning tushunchasi bilan boshlanib, so‘ng konsullik munosabatlarini o‘rnatish uchun asoslar belgilangan.
Unga ko‘ra konsullik aloqalari ikkala davlat o‘rtasidagi o‘zaro xohish asosida vujudga kelishi, bu munosabatlarning zamirida diplomatik aloqalar o‘rnatish to‘g‘risidagi istak asos bo‘lishi mumkinligi, lekin diplomatik aloqalarning uzilishi konsullik munosabatlarining uzilishiga olib kelmasligi yoritilgan. Konsulliklarning ochilishi, ularning o‘zga davlatdagi vazifa va funksiyalari konsullik okrugi tushunchasi, uchinchi davlat tomonidan konsullik funksiyalarining bajarilishi mumkinligi, konsullik faoliyatini boshlashdagi patent va ekzekvaturaning lozimligi kabi masalalar Konsullik aloqalari to‘g‘risidagi konvensiyada batafsil o‘z ifodasini topgan. Konsul vakillarining bir vaqtning o‘zida bir yoki bir necha davlatning konsullik mansabdor shaxsi deb topilishi mumkinligi, konsullik vakolatxonalarining imtiyoz va immunitetlari, turar joy, shaxsiy daxlsizlik, yozishmalar, arxivlar va hujjatlarning daxlsizligi singari davlatlarning konsullik faoliyatiga oid deyarli barcha masalalar bu konvensiyada aks etgandir va u shubhasiz diplomatik huquq manbaidir.