O`zbekiston respublikasi qishloq va suv xo`jaligi vazirligi

 
Qo`shimcha adabiyotlar. 
1. Abdukarimov D.T. Ostonakulov T.E. Lukov M.K. Dala ekinlari seleksiya va 
urugchilik praktikumi. Zarafshon S. 2003.
2. Yormatova D.Ye Dala ekinlari biolgiyasi va yetishtirish texnologiyasidan 
amaliy mashgulotlar (o`simlikshunoslik) T. 2001 
3 Uzbekiston Respublikasi xududida ekish uchun tavsiya etilgan k.x. ekinlari 
Davlat reyestri. T. 2006 
Asosiy tushunchalar

---

50 
1 savol
. Kungaboqar polimorf ekin hisoblanib uning har qaysi navi tez vaqtda duragay 
populyatsiyaga aylanib qoladi. Navlar esa bir-biridan morfologik belgilari bilan 
farqlanadigan biotiplardan iborat. Shularni hisobga olganda kungaboqar urug’chiligida 
nav yangilash (navdorligi yuqori urug’likni almashtirish) muddatini qisqartirish 
urug’chilikda katta ahamiyat kasb etadi. Kungaboqar urug’ligi navdorlik sifatlari 
bo’yicha 1-toifaga navdorligi -99,8 qalqondorligi -98% II va III toifaga bu 
ko’rsatkichlar muvofiq holda 98%, 97% va 96% : 97% dan ekinboplik sifatlari 
bo’yicha 1 sinf tozaligi 99%, unuvchanligi 95%, mutonosib ravishda ikkinchi sinfda 
98-93%, uchinchi sinfda 97 va 90% kam bo’lmasligi kerak. Uruglikning yuqori 
navliligi bilan ta’minlash uchun atoqli seleksioner, akademik V.S.Pustovoyt 
tomonidan elita urug’ligini yetishtirish sxemasi ishlab chiqilgan.
So’ngi yarim asr mobaynida kungaboqarning birlamchi urug’chiligida shu 
usuldan foydalanilmokda. Bu usul bo’yicha ekishga tavsiya etilgan navlarning elita 
urug’ini yetishtirish uchun 4 yil vaqt o’tadi. 
Dastlabki ish jarayoni birinchi yilda kungaboqarning urug’lik pitomnigidan 
olingan navga xos tipik elita o’simliklarni tanlashdan boshlanadi. Tanlashda 
o’simlikning bo’yi, savatga egiluvchanligi, diametri va shakli, savatchada 
urug’larning joylanish tartibi va soni 1000 ta urug’ vazni, markaziy qismning urug’lar 
bilan ta’minlanishi, rangi, yirikligi, to’kiluvchanligi kabilar hisobga olinadi. Agar 
savatchaning shakli o’zgargan yoki biror qismida urug’ rivojlanmagan bo’lsa bu 
o’simlik tanlanmaydi. 
Tanlangan navga xos (1-2 ming tup) o’simliklar urug’ining moyliligi, puchoq 
chiqishi laboratoriyada aniqlanadi. Shu yil kuz va qishda sharoit bo’lsa fitotronda 
kasallik va hasharotlarga chidamliligi baholanadi. (Fitotron bulmasa ikkinchi yili dala 
sharoitida kasallik va xasharotlarga chidamlik provakatsion fonda baxolanadi) 
Tanlangan eng yaxshi qimmatli xo’jalik belgilariga ega elita o’simliklar urug’i 
ikkinchi yil