O’zbеkiston rеspublikasi qishloq

АНДИЖОН ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ИНСТИТУТИ 

keladi.  Kuzatish  natijalarini  miqdoriy  tahlil  qilishda  statistik  metodlarni  quyidagi 

tartibda qo’llash lozim: 

-

 

olingan natijalarni foizlar bo’yicha hisoblab chiqish; 

-

 

to’plangan ma’lumotlarning o’rtacha arifmetik qiymatini topish; 

-

 

son qatoridagi o’rtacha kvadrat og’ishni hisoblash (sigma); 

-

 

son qatoridagi miqdorlar tarqoqligini aniqlash (dispersiya); 

-

 

omillar  o’rtasidagi  muayyan  munosabatlar  mavjudligini  (korrelyatsion) 

tahlil qilish; 

-

 

ma’lumotlar,  metodikalarning  ishonchililik  darajasini  aniqlash  uchun 

Styudent mezonidan foydalanish lozim. 

2.2. Test metodi 

Ilmiy  psixologik  manbalarda  qayd  qilinishiga  ko’ra,  intellekt-lotincha  so’zdan 

olingan  bo’lib,  u  odatda  aql  –  idrok,  anglash,  tushunish,  fahmlash  degan  ma’noni 

anglatadi.  Bizningcha,  intellekt  shaxsning  muayyan  darajada  mustahkam,  barqaror 

aqliy qobiliyatlari majmuasi tuzilishidan iboratdir. 

O’z  davrida  A+SHlik psixolog  ę.ęrimen  intellekt oltita  tarkibdan iborat, degan 

g’oyani ilgari suradi va ularni quyidagicha tartibda joylashuvini ko’rsatib o’tadi: 

-

 

sonli operatsiyalariga nisbatan qobiliyatlilik; 

-

 

lug’at boyligi ko’lami; 

-

 

geometrik  shakllar  o’rtasidagi  o’xshashlik  va  farqli  tomonlarini  ajratishga 

nisbatan uquvchanlik; 

-

 

shaxs nutqining tezligi yoki sur’ati; 

-

 

shaxsning fikrlashga, mulohaza yuritishga nisbatan qobiliyatliligi; 

-

 

xotiraning mahsuldorligi yoki noyob xislatliligi. 

YAna  bir  salohiyatli  psixolog  L.Tyorstoun  umumiy  intellektning  turli 

jabhalarini  tadqiq  qilib,  ularni  umumlashtirib  «birlamchi  aqliy  potentsiyalar»  deb 

ataydi. Muallif yetti xildagi potentsiyalar o’zaro farqlanishini ta’kidlab o’tadi:  

-

 

insonning hisoblash qobiliyati ko’rsatkichi; 

-

 

og’zaki  so’zni  ixcham  ifodalashining  ko’rsatkichi,  nutq  yordami  bilan  tez 

o’qish hadisini egallaganligi; 

-

 

og’zaki  ma’lumotlarni  to’la  idrok  qilish  yoki  idrok  qilingan  so’zlarni 

tushunish, anglash; 

-

 

fazoviy  operatsiyalarni  amalga  oshirish  imkoniyati  yoki  shaxsning 

chamalash qobiliyati (uquvchanligi); 

-

 

xotiraning mustahkamligi yoki uning barqarorligi; 

-

 

fikrlashga, munozara yuritishga qobiliyatlilik; 

-

 

shaxs idrok qilishining tezligi yoki uning sur’ati. 

ęrantsuz  psixologi  T.Ribo  idrok  ko’lamining  kengayishi,  bilimlarning 

ko’payishi,  diqqatni  bir  vaqtning  o’zida  bir  necha  ob’ektga  qarata  olishi  –  inson 

intellekti  taraqqiyotiga  olib  keladi  va  u  uch  bosqichdan  iborat  bo’lishi  mumkin 

ekanligini ta’kidlaydi: 

-

 

shaxs imitatsiyasi yoki uning tashqi taqlidi, 

---