O’zbekiston respublikasi o’rta va maxsus ta’lim vazirligi o’zbekiston davlat jahon tillari universiteti

Undosh tovushlarning klassifikatsiyasi

Undosh tovush o’pkadan chiqib kelayotgan havo oqimi og’iz bo’shlig’ida to’siqqa duch kelishi natijasida hosil bo’ladi. To’siqni aktiv nutq organlari tashkil qiladi.

To’siqlar uch xil bo’ladi:

1. 
   Zich to’siq - nutq organlari jipslashadi va havo oqimi ushbu to’siqdan portlab chiqadi.Ushbu harakat natijasida portlovchi undoshlar hosil bo’ladi: [p, b, d, t, k, g].
   
2. 
   Tor to’siq - nutq organlari orasida tor oraliq hosil bo’ladi. Havo oqimi ushbu oraliqdan sirg’alib o’tadi va natijasida sirg’aluvchi undoshlar hosil bo’ladi: [s, z, f, v, ӡ, ʃ].
   
3. 
   Keng to’siq-nutq organlari o’rtasida keng oraliq hosil bo’ladi va havo oqimi ushbu oraliqdan har xil yo’l bilan o’tadi: [ l, r, w, m, n, ƞ ].
   

Undosh tovushlarning klassifikatsiyasi quyidagi asoslarga ko’ra bo’ladi:

1. 
   To’siq hosil qilgan nutq organlari yoki tallafuz o’rniga ko’ra;
   
2. 
   Havo oqimi to’siqdan o’tish usuli yoki hosil bo’lish usuliga ko’ra;
   
3. 
   Tovush paychalari ishtirokiga ko’ra;
   
4. 
   Havo oqimi og’iz yoki burun bo’shlig’idan o’tishi yoki yumshoq tanglay holatiga ko’ra. Tallafuz o’miga yoki to’siq joyiga ko’ra undoshlar quyidagidek bo’ladilar:
   

1.