O’zbekiston respublikasi oliy va va o’rta maxsus ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi qo'qon davlat pedagogika instituti biologiya o`qitish metodikasi kafedrasi

3) Kurtaklanish usuli
bilan ko'payishda ona organizmi (hujayra)da yadroning bir 
qismini tutgan sitoplazmatik do‘mboqcha — kurtak paydo bo‘ladi. Do‘mboqcha o 
‘sadi va ona qismidan ajraladi. Ayrim bakteriyalar va kipriklilar shu zaylda ko‘payadi. 
4) Spora hosil qilish (sporogoniya). 
Bu xil ko‘payish ayrim o’simlik va bir hujayrali 
mavjudotlarning ko‘payish usuli hisoblanadi. 
Spora — 
bu ko‘payish jarayonini 
ta’minlovchi va tashqi ta’sirdan saqlanish uchun qobiqqa o‘ralib olgan hujayralar 
to‘plamidir. Jinssiz ko‘payishning bir xili bo‘lgan sporogoniyani ayrim bakteriya (yoki 
bir hujayrali organizm, masalan, ichak balantidiysi, lambliya) larning spora hosil 
qilishidan farqlamoq lozim. Bu xil sporalanish ko‘payish uchun emas, balki noqulay 
sharoitdan saqlanishgagina xizmat qiladi. 

---

49 
5) Vegetativ ko‘payish
usulida ko‘p hujayrali organizm tanasining bir qismidagi 
hujayralar to‘plamidan yangi organizm hosil bo‘ladi. 
Masalan, gidralar ko‘payishida ona organizmidan hujayralar to‘plamidan iborat kurtak 
hosil bo‘ladi va so‘ng u ajralib, alohida organizmni yaratadi. 
Vegetativ ko‘payish (masalan, gidralarda) jinsiy ko'payish bilan almashinib turadi. 
Halqali va kiprikli chuvalchanglar ma’lum qismlarga bo'linib har bir qism o‘z 
navbatida yangi organizm hosil qilishi mumkin. 
 
 
JINSIY KO’PAYISH 
 
Jinsiy ko‘payish 
natijasida genetik informatsiyaning almashinuvi, hosila individda 
yangi genetik to ‘plamning vujudga kelishi va shunga monand ravishda o ‘zgacha 
(o‘zgargan) biologik xususiyatga ega bo‘lgan, ya'ni ota-ona organizmiga qaraganda 
chidamli, moslashuvchan yangi avlod yuzaga keladi. Mana shunga ko‘ra ham jinsiy 
ko‘payish biologik jihatdan afzal va mukammallashgan organizmlaming ko‘payish xili 
hisoblanadi. Jinsiy ko'payish odatda ikki jinsiy hujayra — gametalarning qo‘shilishi 
bilan ro'y beradi. 
Jinsiy ko ‘payishning anchagina murakkablashgam xillarini 2 guruhga ajratish 
mumkin: