Ozbekiston respublikasi oliy va

Nazorat savollari
1. Nima uchun keyingi tajribada katalizator ishlatiladi?
2. Reaksiya tezligining konstantasi vaqt oralig’iga bog’liqmi?


B. Eritmaning elektr o’tkazuvchanligini aniqlash yordamida HI ning vodorod peroksid ta’sirida oksidlanish reaksiyasining aktivlanish energiyasi va tezlik konstantasini aniqlash

HI ning vodorod peroksid bilan oksidlanish reaksiyasining ionli tenglamasi quyidagicha:

2 I^– - 2 e^ → I₂
H₂O₂ + 2 H⁺ + 2 e^ → 2 H₂O (1)
H₂O₂ ning ko’p miqdorda qo’shilishi natijasida oksidlanish reaksiyasi birinchi tartibli kinetik tenglama ko’rinishida yoziladi. Bu holda reaksiyaning tezlik konstantasi quyidagi tenglama bilan hisoblanadi:
(2)
Bunda a – moddaning kam miqdorda olingan boshlang’ich konsentratsiyasi, a-x – tajribaning boshlang’ich vaqtidan t vaqt o’tgandagi HI konsentratsiyasi.
I^ ionlarining oksidlanishi natijasida eritmaning elektr o’tkazuvchanligi kamayadi. Chunki, eritmadagi elektrolit konsentratsiyasi kamayadi. Bu HI kislotaning konsentratsiyasini hisoblashga imkon beradi. Elektrolit eritmasining ekvivalent elektr o’tkazuvchanligi:
(3) bundan (4) kelib chiqadi.
HI ning aktivlik koeffitsiyenti cheksiz suyultirilganda 1 ga teng deb qabul qilinishi mumkin. Bunda:
_v =_ = l(H⁺) + l(I^) (5)
Solishtirma elektr o’tkazuvchanlik R_x qarshilik bilan bog’liq:
(6)
4- tenglamaga 6-tenglamadagi  ning qiymatini, 5-tenglamadagi _ ning qiymatini qo’yamiz:
(7)
7-tenglamadan HI ning t₀ hamda t vaqtdagi qiymatlarini 2-tenglamaga qo’yamiz:
(8)
Bunda – t vaqtdagi eritmaning qarshiligi – birinchi t₀ vaqt aniqlangandagi eritmaning qarshiligi.
Kerakli asbob va reaktivlar: 20 va 30⁰ C haroratli termostatlar, elektrolit eritmasi qarshiligini o’lchash uchun reoxord ko’prigi, 2 ta Arrenius idishi, vodorod peroksidning 0,2 M eritmasi, HI ning 0,05 M eritmasi, 10 ml li o’lchov silindrlari.
Ishning borishi: 4 ta kolbaga 10 ml dan 0,2 M peroksid va 0,05 M HI eritmalari o’lchab olinadi, 20 va 30⁰C temperaturadagi termostatlarga 10 min qo’yiladi. Eritmalar termostat haroratini olgandan keyin termostatdagi Arrenius idishlariga HI va H₂O₂ ning eritmalaridan quyiladi va darhol ularning qarshiligi o’lchanadi. Eritmalar qarshiligini aniqlashning keyingilari tajriba boshlangandan 10, 25, 50, 60 min o’tgandan so’g bajariladi. Olingan natijalar quyidagi jadvalga yoziladi:

O’lchash vaqtlari	Tajriba boshlan-gandan keyin o’tgan vaqt, min	Eritmalar qarshiligi, Om
		20^o C da	30^o C da

Ishning hisoboti: 1. Olingan natijalardan foydalanib 20⁰C va 30⁰C da reaksiya tezlik konstantasining o’rtacha qiymatini 8-tenglamadan foydalanib hisoblang. 2. Quyidagi tenglamadan reaksiyaning temperatura koeffitsiyentini hisoblang:
3. Quyidagi formuladan reaksiyaning aktivlanish energiyasini hisoblang: