Oʻzbеkistоn rеspublikаsi оliy vа

3. Absolyut va nisbiy xatoliklar
Moddaning ma’lum massasi Vva tajribada topilgan massasi v orasida farq absolyut xato (e) deb ataladi: e q=V-v
Amalliyotda ko‘pincha nisbiy xatolik hisoblanadi. Nisbiy xatolik absolyut xatolikni haqiqiy miqdoriga nisbatini 100 ga ko‘paytmasi bilan hisoblanadi.

4. 
   Buyumlarni tortish
   

Laborantdannazorattortishuchunbuyumolingva 0,01ganiqlikdatorting. Natijalarni jurnalga quyidagi shaklda yozinng.

Buyumning nomi	Massa
17 raqamli plastmassa diski	8,74

Buyum massasini laborantdagi massa bilan solishtiring, farqlansa, uni nisbiy xatoligini hisoblang.

1. Texnik-kimyoviy tarozida buyumni 20-2 g toshlar bilan aniq muvozanatga keltiring. Buyumning aniq massasi qanday yoziladi?
2. Texnik-kimyoviy tarozida tortilgan buyumni massasi 11,270 g deb ko‘rsatilgan. Shu yozish to‘g‘rimi?
3. Texnik-kimyoviy tarozida ikkita namuna 1 g va 10 g miqdorda tortilgan. Ularning qaysi birida tortishni nisbiy xatoligi katta va nima uchun?


Isitish asboblari. Qizdirish

Ko‘pgina kimyoviy jarayonlar qizdirish yo‘li bilan tezlashtiriladi. O‘rganilishi lozim bo‘lgan jarayon tavfisiga ko‘ra va laboratoriyada mavjud bo‘lgan jihozlarning mavjudligiga ko‘ra qizdirishda elektr asboblari-pechlar va elektr plitalar hamda gorelkalar (spirtli, benzinli, gaz) qo‘llaniladi.

1. Gaz gorelkasi. Gorelkani tarkibiy qismlarga ajratish; gaz trubkasi (2) ni asos (1)dan ajratib oling, uning tagidagi kengaygan qismi gaz ajratuvchi kamera deyiladi. Kameradan disk (3) ni ajratib oling. Har bir qisimlarning tuzilishini, disk hamda ventil (4) ning vazifasini sinchiklab o‘rganing (rasm 32).

Rasm. 36. Gaz gorelkasi (Teklyu): 1—asos; 2—trubka; 3—havo keliniboshqaruvchi disk; 4—gaz kelishini boshqaruvchi ventil. Rasm. 37. Tigel qisqichi.

Gorelkani yig‘ing va jurnalda uning barcha tarkibiy qismlarini belgilab sxemasini chizing.

Gorelkani gaz yo‘li bilan ulangan kranga kiydirilgan rezina trubkasiga ulang, diskni gaz trubkasining kengaygan qismiga tekkuncha burang, gaz kranini oching va gorelkani yoqing.
Ventilni asta-sekinlik bilan burang va alanga o‘lchamining o‘zgarishini kuzating. Ventil nima uchun xizmat qiladi?
Tigel qisqichi bilan (rasm33) tigeldan farfor qopqog‘ini oling va alangaga tuting. Qopqoq yuzida nima hosil bo‘ladi? Bunday alanga qanday nomlanadi? Bunday alangada gaz to‘la yonishga ulguradimi?

Rasm. 38. Muftali gaz gorelkasi: 1—asos; 2—trubka; 3-havo oqimini boshqaruvchi mufta.	Rasm. 39. Gaz gorelkasi alangasining tuzilishi.

Alanga xarakterining o‘zgarishini kuzatib borib, diskni alanga ichida ikkinchi konus aniq paydo bo‘lgunga qadar burab boring. Tashqi konusning o‘rtasiga tigelning toza farfor qopqog‘ini tuting. Qurum paydo bo‘ladimi? Bunday alanga qanday nomlanadi? Disk nima uchun xizmat qiladi?

Ba’zan laboratoriyada gaz gorelkasining boshqacha turlari ham ishlatiladi (rasm 34).

2.