O‘zbekiston respublikasi oliy va

B 
P
e
E
C 
A 
P*
max
D
Q 
Q
2
Q
e
Q
1

---

599 
Максимал нарх урнатилганда асосий йѝқотишлар ишлаб чиқарувчилар зиммасига 
тѝғри келади. 
Расмдан кѝриниб турибдики, нархни назорат қилиш умумий ялпи ортикчаликнинг 
маълум кисмини йѝқотишга олиб келади ва ушбу йѝқотишга тѝлиқ йѝқотиш дейилади. 
Ортиқчаликларнинг умумий ѝзгаришини аниқлаш учун биз истеъмочи ортикчалиги 
ѝзгариши (

ист.) ва ишлаб чиқарувчи ортикчалиги ѝзгариши (

и/ч)ни кѝшамиз. 
.
)
(
и/ч
ист.
C
B
C
A
B
A
C
A
B
A

















(3) 
Шундай қилиб, биз В ва С учбурчакларнинг юзига тенг бѝлган тѝлик йѝқотишни 
оламиз. Бу тѝлик йѝқотиш нархларни назорат қилиш билан боғлиқ давлатнинг иқтисодий 
сиѐсатининг самарасиз эканлигини кѝрсатади.
5-расм. Нарх давлат томонидан назорат қилинганда эластик бѝлмаган талабдаги 
йѝқотишлар.
Бу ерда ишлаб чиқарувчилар томонидан йѝқотилган ортиқчаликнинг истеъмолчилар 
ютиб олган ортиқчаликдан катта эканлигини кѝриш мумкин.
Агар талаб чизиғи жуда хам эластик бѝлмаганда нархларни назорат қилиш хам жуда 
катта йѝқотишга олиб келиши мумкин (5-расм). 
Расмдан кѝриниб турибдики, В учбурчак юзи бозордан сиқиб чиқарилган 
истеъмолчиларнинг йѝқотишлари булиб, бу бозорда қолиб товарни сотиб олиш хукукига эга 
бѝлган истеъмолчиларнинг ютуғини ифодаловчи А тѝртбурчак юзасидан катта. Бу ерда 
бозордан сиқиб чиқарилган истеъмолчилар катта йѝқотишга эга. 
Энди фараз қилайлик давлат томонидан минимал нарх 
'
P  урнатилди дейлик 
(
e
e
P
P
P
,
min

- мувозанат нарх), яъни давлат нархни мувозанат нархидан юқори қилиб 
белгиланади (6-расм). 
Расмдан кѝриш мумкинки ишлаб чиқарувчилар нарх ошганда 
e
Q  нисбатан кѝпрок 
1
Q  
маҳсулотни ишлаб чиқаришга ҳаракат қилади. Истеъмолчилар камрок (
e
Q
ѝрнига 
2
Q  
миқдорда) маҳсулот сотиб олишга ҳаракат қилади. 
P 
B 
S
E
P
max
P
e
C 
A 
0
Q 
D
Q
e