O‘zbekiston respublikasi oliy va

Йиллар бўйича келтирилган даромад 
жорий йил 
1-йил 
2-йил 
А 
200 
200 
0 
В 
40 
200 
200 
Қуйидаги 5-жадвалда даромадларнинг иккала тури бѝйича фоизлар ставкаси 5, 10, 15, 
20 % бѝлгандаги келтирилган қийматлари кѝрсатилган. 
5 –жадвал 
Даромад
тури 
Фоиз ставкаларида дисконтирланган даромад, (сўмда) 
i = 0.10 
i = 0.10 
i = 0.15 
i=0.20 
А 
390,5 
381,8 
373,9 
366,7 
В 
411,9 
387,1 
365,1 
345,6 
Жадвалдаги маълумотлардан кѝриш мумкинки, даромадларни танлаш фоиз 
ставкаларига боғлиқ. Агар фоиз ставкаси 10 % га тенг ва ундан кичик бѝлганда, шахс «А» 
даромад турига қараганда «В» даромад турини танлаш яхшироқ бѝларди. Фоиз ставкаси 15 
% ва ундан юқори бѝлганда, (А) даромад тури (В) даромад турига нисбатан яхшироқ бѝлар 
эди. 
Бу ерда аосий сабаб, «А» даромад қиймати «В» даромадга қараганда кам бѝлса ҳам, у 
тезроқ тѝланади. Демак, I = ƒ (i) инвестицияга талаб функцияси. Ушбу функциянинг 
графиги камаювчи бѝлиб,
ƒ (i) < I 
ƒ (i) > I 
I = ƒ (i)
3-расм. Инвестицияга талаб функцияси графиги 

---

585 
инвестиция «нархи» яъни фоиз ставкаси билан инвестицияга қилинадиган ҳаражатлар 
ѝртасидаги тескари алоқани ифодалайди (3 - расм). 
Инвестицияга талаб функцияси берилган лойиҳа инвесторлар томонидан капитал 
маблағ қѝйиши мумкин бѝлган максимал фоиз ставкасини ифодалайди. Юқори фоиз 
ставкасида юқори фойда бериши мумкин бѝлган лойиҳалар амалга оширилади. Фоиз 
ставкаси камайганда, капитал маблағ қѝйиш масштаби кенгаяди, яъни кам фойда берадиган 
лойиҳалар ҳам маблағ билан таъминланади. 
Инфляциянинг таъсири. Инфляция ѐки нархларнинг умумий даражасининг ѝсиши 
жорий ва келажакда олинадиган маблағлар нисбатини ѝзгартиради. Шунинг учун ҳам 
инфляция дражаси лойиҳаларни баҳолашда эътиборга олиниши зарур. 
Агар барча товарларга, хизматларга ва ишлаб чиқариш ресурсларига (иш ҳақига ҳам) 
бѝлган нархларнинг даражаси ѝсганда, улар ѝртасидаги нисбат ѝзгармаса, бундай ѝзгаришга 
баланслашган инфляция дейилади. 
Бундай ҳолда, яъни нархларнинг ѝсиш суръати бир хил бѝлганда лойиҳани таҳлил 
қилишда инфляцияни ҳисобга олмаса ҳам бѝлади. Номинал нархлардан, номинал фоиз 
ставкасидан фойдаланиб даромадлар ва ҳаражатларни ҳисоблаб, уларни солиштириш 
мумкин. Фойда ва ҳаражатларни белгиланган (солиштирма) нархларда ҳам ҳисоблаш 
мумкин, лекин бундай ҳолда реал фоиз ставкасидан фойдаланиш керак бѝлади. 
Агар ҳар бир товар, хизмат ва ресурс ѝзининг нарх ѝсиш сураътига эга бѝлса, 
инфляция баланслашмаган бѝлади. Баланслашмаган инфляция лойиҳа бѝйича ҳисоб-
китобларни мураккаблаштириб юборади.