Даромадлар
тури
Йиллар бўйича келтирилган даромад
жорий йил
1-йил
2-йил
А
200
200
0
В
40
200
200
Қуйидаги 13.5-жадвалда даромадларнинг иккала тури бѝйича фоизлар
ставкаси 5, 10, 15, 20 % бѝлгандаги келтирилган қийматлари кѝрсатилган.
17.5. –жадвал
Даромад
тури
Фоиз ставкаларида дисконтирланган даромад, (сўмда)
i = 0.10
i = 0.10
i = 0.15
i=0.20
А
390,5
381,8
373,9
366,7
438
В
411,9
387,1
365,1
345,6
Жадвалдаги маълумотлардан кѝриш мумкинки, даромадларни танлаш
фоиз ставкаларига боғлиқ. Агар фоиз ставкаси 10 % га тенг ва ундан кичик
бѝлганда, шахс «А» даромад турига қараганда «В» даромад турини танлаш
яхшироқ бѝларди. Фоиз ставкаси 15 % ва ундан юқори бѝлганда, (А) даромад
тури (В) даромад турига нисбатан яхшироқ бѝлар эди.
Бу ерда аосий сабаб, «А» даромад қиймати «В» даромадга қараганда кам
бѝлса ҳам, у тезроқ тѝланади.
Инвестицияни ҳисоблашдаги дисконтирланганг қиймат. Инвестиция
қѝйишда келажакда олинадиган даромадларни ва қилинадиган харажатларни
солиштириш орқали лойиҳанинг қийматини баҳолаш керак бѝлади.
Инвестицияни баҳолашда соф келтирилган қиймат мезони (NPV) ишлатилади.
Бу мезонга кѝра, агар олинадиган даромад инвестицияга сарфланадиган
харажатлар юқори бѝлса, инвестиция амалга оширилади.
Фараз қилайлик, инвестиция ҳажми бошланғич ишлаб чиқариш йили
учун (i=0) I га тенг; R
1
C
1
– кутиладиган t – йилдаги (t = 1,2,…..,Т) даромадлари
ва харажатлар. У ҳолда соф келтирилган қиймат қуйидагига тенг.
,
)
1
(
....
)
1
(
)
1
(
2
2
2
1
1
T
T
T
i
C
R
i
C
R
i
C
R
I
NPV
бу ерда t – дисконт нормаси (харажатларни бир вақтга келтириш нормаси).
Дисконт нормаси t фоиз ставкаси ѐки бошқа бир ставка бѝлиши мумкин. Т –
лойиҳасини фаолият кѝрсатиш муддати.
Баъзи ҳолларда дисконт нормасини асосий капиталга қѝйилган
алътернатив харажат сифатида қараш мумкин.
Агар NPV > 0 бѝлса, инвестиция ѝзини оқлайди, яъни келтирилган фойда
қѝйилган инвестиция қийматидан катта. Агар NPV > 0 бѝлганда инвестиция
ѝзини оқламайди.
Лойиҳанинг ишлаш муддати чексиз бѝлганда (t ∞), келтирилган қиймат
қуйидагича ҳисобланади:
.
i
C
R
I
NPV
Инвестицияга талаб. Соф келтирилган қиймат мезонига кѝра, инвестиция
ѝзини оқлайди, агар NPV =-I+ƒ(i) > 0 бѝлса. Бу ерда
ƒ (i) =
.
)
1
(
1
1
1
1
T
i
i
C
R
Демак, I = ƒ (i) инвестицияга талаб функцияси. Ушбу функциянинг
графиги камаювчи бѝлиб, инвестиция «нархи» яъни фоиз ставкаси билан
инвестицияга қилинадиган харажатлар ѝртасидаги тескари алоқани ифодалайди
(13.24 - расм).
439
ƒ (i) < I
ƒ (i) > I
I = ƒ (i)
I
17.24-расм. Инвестицияга талаб функцияси графиги
Инвестицияга талаб функцияси берилган лойиҳа инвесторлар томонидан
капитал маблағ қѝйиши мумкин бѝлган максимал фоиз ставкасини ифодалайди.
Юқори фоиз ставкасида юқори фойда бериши мумкин бѝлган лойиҳалар амалга
оширилади. Фоиз ставкаси камайганда, капитал маблағ қѝйиш масштаби
кенгаяди, яъни кам фойда берадиган лойиҳалар ҳам маблағ билан
таъминланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |