O‘zbekiston respublikasi oliy va

 
 
 
 

---

430 
 
17- МАВЗУ: Капитал куйилмалар ва капитал бозори. 
Маъруза хажми 2 соат. 
Режа: 
5. 
Капитал бозори. 
6. 
Инвестиция. .Узок муддатли ораликдаги инвестиция. 
7. 
Ер бозори. 
8. 
Ер рентаси. 
Капитал – бу узоқ муддатли оралиқда ишлатиладиган ишлаб чиқариш 
ресурси бѝлиб, унинг ѐрдамида узоқ вақт давомида маҳсулот ишлаб 
чиқарилади. 
Капиталнинг икки хил тури мавжуд: асосий капитал (узоқ муддатда 
фойдаланиладиган ускуна, технологик линия, бино, қурилма); айланма капитал 
(ҳар бир ишлаб чиқариш циклида ѝз қийматини тайѐр маҳсулот қийматига 
ѝтказадиган ишлаб чиқариш ресурслари, хом Аше, материаллар, ярим 
фабрикатлар ва ҳаказолар). 
Асосий капиталдан узоқ муддатда фойдаланилади ва у ѝзини қайта 
такрор ишлаб чиқаради, яъни у ишлатилиши давомида ѝз қийматини маълум 
қисмини маҳсулот қийматига ѝтказади. 
Капиталдан фойдаланиш давомида у ҳам маънавий, ҳам жисмоний 
эскиради. Жисмоний эскириш – бу капиталнинг вақт ѝтиши билан ишга 
яроқсиз бѝлиши бѝлса, маънавий эскриш унинг унумдорлигининг камайиши, 
яъни 
янги 
ишлаб 
чиқарилган 
замонавий 
ускуналарга 
қараганда 
унумдорлигининг пастлиги ѐки умуман барча кѝрсаткичлари бѝйича (маҳсулот 
сифати, фойдаланишга қулайлиги) янги ускунадан орқада қолганлигидир. 
Асосий капитал эгаси капитал қийматини ундан фойдаланиш вақти 
давомида қайта тиклайди. Масалан, ускуна 1000000 сѝм бѝлиб, ѝм бѝлиб, ундан 
фойдаланиш муддати 10 йил бѝлса, унинг қиймати 10 йил давомида тенг 
қийматларда маҳсулот қийматига ѝтказилади деб қарайдиган бѝлсак, ҳар йилги 
даромаддан 100000 сѝмдан амортизацияга ажратиш керак бѝлади. 
Айланма капитал бир йил давомида ѝзининг бутун қийматини маҳсулот 
қийматига ѝтказиб қайта тикланади. 
Капиталнинг қиймати ундан фойдаланиб, келажакдан қанча даромад 
олишга боғлиқдир. Келажакда кѝпроқ даромад олиш иштиѐқи кѝпчиликни 
бугунги истеъмолининг бир қисмидан воз кечиб, уни жамғаришга ундайди. 
Жамғарилган маблағ пул кѝринишидаги капитал сифатида бирор-бир 
тадбиркорга маълум муддатга қѝшимча қиймат орқали қайтарилиши шарти 
билан берилиши мумкин. Ушбу олинган қѝшимча қийматга капиталга олинган 
фоиз дейилади.