559
бу ерда
1
1
q
р
ТR
ва
)
(
1
1
q
h
ТС
.
Тескари талаб функциясини Р=f (q
1
+q
2
) десак, лидернинг даромади TR
1
=f(q
1
+q
2
) q
1
га
тенг бѝлади.
Бу ерда q
1
ва q
2
лар мос ҳолда лидер ва эргашувчи фирмаларнинг ишлаб чиқариш
хажмлари.
Маълум, дуопол бозорда хар бир фирманинг иккинчи фирма ишлаб чиқариш
хажмидан боғлиқ реакция ишлаб чиқариш функцияси мухим аҳамиятга эга. Бу
ерда лидер
фирма иккинчи фирманинг реакция функциясидан хабардор, деб фараз қилинади, яъни
q
2
=g(q
1
)
У ҳолда лидер фирманинг даромад функцияси қуйидагича ѐзилади:
TR=f(q
1
+g(q
1
)) q
1
=f(q
1
)
Лидер фирмани ѝз рақиби бѝлган эргашувчи фирманинг
реакция функциясини
билиши унга ѝз даромад функциясини фақат ѝзининг ишлаб чиқариши хажмига боғлиқ
равишда ифодалашга имкон беради. Иккинчи томондан, лидер – фирманинг умумий ҳаражат
функцияси хам фақат q
1
га боғлиқ бѝлгани учун, лидернинг умумий фойдаси қуйидагича
аниқланади:
1
1
1
1
1
q
TC
q
ТR
ва бунда
1
f*(q
1
) деб ѐзишимиз мумкин.
Келишув ечими (Картел ечими). Келишув ечим, дуопол бозордаги иккала фирманинг
маълум бир шартнома асосида биргаликда келишиб харкат қилишига асосланади.
Шартномада фирмаларнинг хар бири қанча миқдорда товар ишлаб чиқариши, уни қандай
нархда сотиши ва тушган фойдани қандай қилиб ѝртада булиши келишилган ҳолда
кѝрсатилиши мумкин. Фирмалар келишиб ҳаракат қилганда умумий фойдани
максималлаштирадилар. Иккала фирманинг келишиб ҳаракат қилиши
дуопол бозорда соф
монополияни вужудга келишига олиб келади.
Юқоридаги маълумотларга кура келишув стратегиясини куриб чикамиз.
Мисол дуопол бозорда иккита фирма ҳаракат қилияпти. Умумий бозор талаби Р-300-
0,5Q
D
. Фирмаларнинг умумий ҳаражатлари функциялари қуйидагича берилган:
ТС
1
=0,25 q
2
1
;
ТС
2
=30q
2
Иккала фирма картел тузиб ҳаракат қилмокчи. Келишувга кѝра умумий фойданинг
38%ни биринчи фирма, 62%ни иккинчи фирма олмокчи дейлик. Хар бир фирманинг ишлаб
чиқариш хажмини, бозор нархини ва фирмалар оладиган фойдани хисоблаш зарур.
Ечиш. Бозор талабини қуйидагича ѐзамиз:
Р=300 - 0,5 (q
1
+ q
2
)
бу ерда Q
D
= q
1
+ q
2
(1)
Умумий фойда қуйидагига тенг:
)
(
)
(
2
2
1
1
2
1
TC
ТR
TC
ТR
Бундан ва берилган маълумотларга кура фойда қуйидагига тенг:
2
2
2
1
1
30
25
,
0
q
q
P
q
q
Р
(2)
(1)даги қийматни (2)га кѝйсак
560
2
2
1
2
1
2
1
30
25
,
0
)
(
)
(
5
,
0
300
q
q
q
q
q
q
(3)
(3) ни ихчамласак қуйидагини оламиз:
2
2
2
2
1
2
1
1
5
,
0
270
75
,
0
300
q
q
q
q
q
q
(4)
Умумий фойдани максималлаштирадиган q
1
ва q
2
ларни топиш учун (4)дан q
1
ва q
2
буйича хусусий хосила олиб, уларни нолга тенглаштириб, q
1
ва q
2
ларга нисбатан ечамиз.
Do'stlaringiz bilan baham: