O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va

XULOSA VA TAKLIFLAR
Zamanovaiy yevropa musika maktabining ilg‘or namoyandasi, fortepiano va ksimfonik musiqasi soxasida ajoyib asarlar yaratgan kompozitor Y.Gaydn ijodiyoti hozirgi kunda ko‘pgina kompozitorlarining rivojlanishi va shakllanishiga katta ta’sir ko‘rsatdi.
Y.Gaydnning o‘ziga xos qarashlari unga aniq bir ijodiy yo‘nalishga bosh bo‘lib, o‘ziga xamfikrlar maktabini yaratishga imkon berdi. Ammo kompozitor ijodiy va ijrochilik tamoyillarining zamonaviy musiqiy san’at rivojiga ta’siri, shubxasizdir. Kompozitorning eng yaxshi asarlari xisoblanuvchi simfoniyalari, kamer musiqa, fortepiano ijodi va ijrochiligiga xos qirralar: mavzularning medidativligi, mavzuiylikning improvizatsiyali-deklamatsion ifodaviyligi, intensiv, mavzuiy jixatdan yo‘g‘rilgan rivojlanish, asosan polifonik tamoyillarga ko‘tariluvchi jiddiy musiqiy til paydo bo‘ldi, charxlandi.
Biz malakaviy ishida S Y.Gaydn fortepiano ijodidagi fortepiano uchun yozilgan sonatalari misolida ijrochilik an’analarini aks ettirishdagi yaxlit novatorlik uslubini ko‘rib chiqdik. Mazkur kompozitorlik uslubi ko‘pgina janrlar sintezining natijasi sifatidagi tashkillashtirishning yagona tizimini namoyon etadi. Prokofyev ijodiyotining o‘ziga xosligi - kompozitor individual uslubi asosini tashkil etuvchi polijanrlikdadir.
U musiqiy materialni tashkillashtirishning xamma darajalarida amal qiladi va kompozitor musiqasi ma’noviy kontseptsiyasining mujassamlashuvini va kabul kilinishini ta’minlaydi. Kompozitorning betakror daxosi klassik an’analarni ishonarli tarzda aks ettirdi. Mumtoz janrli strukturalarning maqsadli qurilgan munosabatlari kompozitor ijodiyotida yetakchi ob’ektiv ibtidoga aylandi. Shaklning mumtoz talqini asarlarning janrli dramaturgiyasini o‘zgartirib, ularga yangi xayot baxshida qildi.
Y.Gaydn ijodiyotining asosini janrlar, shakllar va ifoda vositalarining ierarxiyasidan tashkil topgan tizim tashkil qildi. O‘tkazilgan tadqiqot natijasida kompozitor tomonidan qo‘llangan xamma klassik vositalar aniq bir tizimga kirgani ochiq-oydin ma’lum bo‘ldi:
Mumtoz shakllar va rivojlanish tiplari (shu bilan birga variatsiyalar, kanon, polifoniya, motivli ish).
Zamonaviy adabiyotda o‘z rivojini topgan musiqiy material rivojlanishining erkin tipi.
Folklor va individual kompozitorlik maktabi erishgan yutuqlariga tayanish.
Y.Gaydn ko‘pgina asarlarining asosiy rivojlanish tamoyillari quyidagilardir: janrning aks etishi, janrli almashinuv va kontrast. Kompozitorning nodasturiy asarlariga janrli zaminning kiritilishi, ba’zida ularda yashirin dastur effektini yaratadi.
XX asrga qadar yurtimizda fortepiano cholg‘usida ijrochilik musiqasi mavjud dolzarb muammolardan edi. O‘zbekistonga akademik yo‘nalish aynan XX asrda kirib kelgan bo‘lib uning rivojiga ko‘pgina atoqli olimlar o‘z hissasini qo‘shgan.
Xulosa o‘rnida shuni aytib o‘tishimiz mumkinki, S.S Prokofyevning xayoti davomida fortepiano uchun juda ham ko‘p asarlar yozgan. Ular bir – birlaridan xilma – xilligi bilan ajralib turadi.
Asosiysi, sonata janriga xos lirik-kuychanlik tendentsiyalariga xoslik sezilib turadi. Buning misoli tariqasida uning fortepiano uchun yozilgan pesalarni keltirishimiz mumkin.
Ushbu ijodkor tomonidan yaratilgan asarlar ijro etilganda avvalom bor barmoqlarning to‘g‘ri qo‘yilishiga, kompozitor tomonidan belgilab qo‘yilgan barcha talablarni bajarish mumxim ahamiyat kasb etadi.
Bundan tashqari orkestr cholg‘ularidan ham katta texnik maxorat talab etiladi. Orkestr uchun yozilgan asarlari solosining fortepianoda yangrashidan, uning tembiri, ovoz xajmi novatorlikdir.
Shu kabi barcha talablarga amal qilgan orkestr va yakkaxon ijrochisining maxsuli juda yuqori bo‘ladi va shu bilan birga tinglovchilar va muhlislar orasida shuhrat qozonadi.